Voor het eerst in mijn leven is er een acute gezondheidscrisis die iedereen aangaat. Na jaren van moeizaam mensen proberen te motiveren om gezondheid serieus te nemen, is nu opeens iedereen geïnteresseerd in preventie, epidemiologie, en gemotiveerd om er iets aan te doen.

Dat blijkt wel uit de vele vragen die ik krijg sinds het begin van de pandemie: “Wat kan ik NU doen om mijn immuunsysteem te boosten?”. Met mijn antwoord heb ik veel mensen teleurgesteld: “Je kunt je immuunsysteem niet ‘boosten’ (en Vera ook, zie haar blog). Je leefstijl van de afgelopen jaren bepaalt deels hoe goed je nu tegen een virusinfectie bestand bent, niet wat je vandaag gaat eten.”

“Wat kan ik NU doen om mijn immuunsysteem te boosten?”

Het is fijn dat mensen dit soort vragen stellen aan voedingswetenschappers en niet aan de visite. Maar het is ook schrijnend om te zien wat er gebeurt wanneer ‘de wetenschap’ geen leuk, duidelijk of makkelijk antwoord heeft op jouw vraag. Juist nu mensen door de coronacrisis de regie over hun leven kwijt zijn en nog meer behoefte hebben aan controle en zekerheden.

Het tragische verhaal van de wetenschap tijdens corona gaat daarom als volgt: de hele wereld kijkt reikhalzend naar wetenschappers om de crisis op te lossen met behandelingen en vaccinaties. Yay! Wetenschap! Helden! Maar wanneer de wetenschap niet snel genoeg met antwoorden komt en vooralsnog meer onzekerheden, nuances en twijfels laat zien, dan verstomt de heldenzang. Mensen gaan dan op zoek naar iemand die het wel zeker weet. Of zegt te weten. Is er onzekerheid? Dan forceren we wel zekerheid!

De wetenschap bestaat uit onzekerheden, nuances en twijfels

Twijfel is namelijk een broeikas voor nepnieuws en complottheorieën. Twijfel over de gezondheid van bewerkt voedsel wakkert extremen aan als de raw-foods of de clean eating movement. In onze coronacrisis vertaalde deze afkeer van de wetenschap zich onder andere naar complottheorieën als 5G masten die in opdracht van duistere machthebbers corona zouden verspreiden. En naar het vastklampen aan simpele oplossingen, zoals het onterecht ophemelen van ‘wonderstofje’ resveratrol en het drinken van chloor. Alles om de verloren zekerheden terug te vinden in makkelijke oplossingen.

Voor mij is die krampachtige reactie op onzekerheden niet nieuw. Ik herken deze reactie als het aloude “De ene dag is wijn gezond, de andere dag niet meer en nu geloof ik helemaal niet meer in de adviezen van voedingswetenschappers-syndroom”. Maar dan op wereldschaal.

Juist omdat we het wetenschappelijke proces tijdens corona van dag tot dag kunnen volgen is de onzekerheid van een advies of consensus nu nog zichtbaarder voor het grote publiek. Met als gevolg wereldwijde verontwaardiging en het verliezen van vertrouwen in de wetenschap. De media helpt hier niet bij. Zij polariseren de inherente onzekerheid van wetenschap tot een teken van onkunde. Het dubbeltje mag niet op zijn kant blijven staan. Er moet en zal een advies uit komen.

De wetenschap moet en zal met een duidelijk advies komen!

Zo leren mensen dat twijfel en nuance niet mag bestaan in het wetenschappelijke proces en adviezen. Dat het gebruik van mondkapjes niet altijd nuttig is, is voor veel mensen niet te begrijpen als ze alle artsen toch met mondkapje op zien. Het is ja of nee, niet misschien of soms.

Als (voedings)wetenschappers kunnen we de onrust die nu heerst niet wegnemen, we kunnen geen zekerheden faken. Ons verstandige advies om nu gezond te gaan eten zodat je wellicht over een paar jaar in een laag-risicogroep valt, is niet het antwoord dat mensen nodig hebben. Waren we maar een antwoordenfabriek in plaats van een vragengenerator.

Het enige wat mij hoop geeft is dat steeds meer mensen door deze crisis wellicht gaan zien dat wetenschap inherent onzeker en dat dit oké is. Want ik ben de vragen over hoe je je immuunsysteem kunt boosten wel zat. Ik ben geen antwoordenfabriek!

Deze column verscheen eerder in VORK magazine en is geschreven in samenwerking met Stephan van Duin.