Ken je ze, die huis, tuin en keuken adviezen? Voor elke kwaal die je kunt hebben is er altijd wel iemand met dé oplossing. Obstipatie bijvoorbeeld, dat komt vast door banaan (dat is overigens een fabel hè), en zo zijn er nog veel meer. Bij blaasontsteking hoor je vaak het advies om cranberrysap of cranberrysupplementen te gebruiken. Ook in de NHG standaard (Nederlands Huisartsen Genootschap) staat er als advies bij terugkerende blaasontstekingen als profylaxe (manier om ziekte te voorkomen) het volgende: “cranberrytabletten (2 keer daags 500 mg) of drank (volgens gebruiksaanwijzing op verpakking)”(1). De vraag is dus: is dit zo en wat is hierover bekend? Is het verstandig om te gebruiken of is het niet de moeite waard?

Blaasontsteking: de statistieken

Blaasontsteking ofwel urinewegontsteking, ook wel cystitis genoemd, komt zeer regelmatig voor, vooral bij vrouwen. Voornamelijk bij vrouwen tussen de 15 en 24 jaar en bij vrouwen ouder dan 60 jaar(1). Van alle klachten en aandoeningen waarvoor vrouwen langs de huisarts gaan is een blaasontsteking de meest voorkomende. Hoewel blaasontstekingen zowel bij mannen als vrouwen voorkomen, hebben vrouwen 50 keer meer kans om dit te krijgen, waarschijnlijk doordat vrouwen een kortere urineleider hebben dan mannen (2).

Werkzaamheid van cranberries

Maar hoe kunnen cranberries daarbij helpen? De toepassing van cranberries naar blaasontsteking is al meer dan 200 jaar bekend, en er zijn al meer dan 20 experimentele studies naar dit onderwerp gedaan. Er is lange tijd gedacht dat de werkzaamheid te maken had met de zuurgraad (PH) (3). De PH van de urine is wel wat lager door het gebruik van het sap, maar niet laag genoeg om effect te hebben op de bacteriegroei. Uit recentere studies blijkt dat proanthocyanidines, ook wel PACs genoemd, het bacteriën moeilijker maakt om zich vast te hechten aan de blaaswand en daardoor een blaasontsteking te veroorzaken (3, 4, 5). Andere bestanddelen van cranberrysap zoals fructose en vitamine C hadden minimaal tot geen effect in vitro (in weefsel in het lab) op de hechting van de E. coli bacterie(3).

Blaasontsteking en cranberries

Maar werkt het ook in de praktijk?

Uit een Cochrane review uit 2012 (een grote overzichtsstudie) blijkt dat bij vrouwen met terugkerende blaasontstekingen het aantal blaasontstekingen kan afnemen (6). Het effect blijkt minder dan oorspronkelijk gedacht nu er grotere studies bijgevoegd zijn en daaruit blijkt dat het effect niet significant is (ofwel het kan ook toeval zijn) (6,7). Voor dit positieve effect moeten er dagelijks ten minste 2 glazen cranberrysap (300 ml) gedronken worden gedurende een periode van ten minste 12 maanden (6). Uit meerdere studies blijkt dat dit lastig vol te houden is.

Cranberry supplementen (zoals tabletten of capsules) waren ook ineffectief voor het behandelen van blaasontsteking. Ze hebben wel hetzelfde effect als antibiotica als profylaxe (4). De mindere werkzaamheid komt mogelijk door een gebrek aan het ‘actieve ingrediënt’. Sommige studies naar supplementen zijn minder bruikbaar omdat er niet duidelijk is hoeveel actief ingrediënt er gebruikt zijn.

Uit een recente studie blijkt dat het gebruik van cranberry capsules (tweemaal daags) effectief is in het voorkomen van klinische urineweginfecties bij verpleeghuisbewoners met een hoog risico op het ontwikkelen van urineweginfecties (8).

Ofwel: Cranberrysap is mogelijk effectief in het voorkomen van blaasontsteking bij vrouwen die vaker last hebben van blaasontstekingen, maar dus niet voor de behandeling ervan. Supplementen kunnen effectief zijn als profylaxe, maar er is op dit moment geen duidelijk bewijs met betrekking tot de juiste dosis en duur van de behandeling.

Claims

De EFSA (European Food Safety Authority) geeft onafhankelijk wetenschappelijk advies aan de Europese Commissie over voedings- en gezondheidsclaims. De claim dat cranberries zouden helpen bij het voorkomen van blaasontsteking is afgewezen door de EFSA omdat hier geen bewijs voor is in de wetenschappelijke literatuur(9).

Bronnen

  1. NHG standaard urineweginfecties, geraadpleegd op 21-11-2015
  2. Foxman, B. (2010). The epidemiology of urinary tract infection. Nat. Rev. Urol. 7:653–660.
  1. Vasileiou, I., Katsargyris, A., Theocharis, S., Giaginis, C. (2013) Current clinical status on the preventive effects of cranberry consumption against urinary tract infections
  2. Micali, S., Isgro, G., Bianchi, G., Miceli, N., Calapai, G., Navarra, C. (2014) Cranberry and Recurrent Cystitis: More than Marketing?
  3. Howell, A.B. (2007) Bioactive compounds in cranberries and their role in prevention of urinary tract infections. Molecular Nutrition & Food Research;51(6):732–7.
  4. Jepson, R.G., Williams, G., Craig, J.C. (2012) Cranberries for preventing urinary tract infections. Cochrane Database Syst Rev ;10:CD001321.
  5. Jepson, R.G., Craig, J.C. (2008) Cranberries for preventing urinary tract infections. Cochrane Database Syst Rev;CD001321.
  6. Caljouw, M.A.A., van den Hout, W.B., Putter, H., Achterberg, W.P., Cools, H.J.M. Gussekloo, J. (2014) Effectiveness of cranberry capsules to prevent urinary tract infections in vulnerable older persons. A double-blind randomized placebo-controlled multi-center trial in long-term care facilities. J Am Geriatr Soc 62:103–110
  7. EFSA (2011) Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to proanthocyanidins from cranberry (Vaccinium macrocarpon Aiton) fruit and defence against bacterial pathogens in the lower urinary tract (ID 1841, 2153, 2770, 3328), “powerful protectors of our gums” (ID 1365), and “heart health” (ID 2499) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. Geraadpleegd op 08-01-2016