Januari en februari. Het moment waarop afslanken weer thema van de dag is. De aangekomen pondjes moeten er weer af, want we maken ons al jaren druk op de stijgende buikomvang van onze samenleving. Dat is volledig terecht, want overgewicht heeft enorme negatieve gevolgen voor iemands gezondheid en brengt flinke maatschappelijk kosten met zich mee. Lang dacht ik dat dit het enige grote gewichtsprobleem was, zoals ondervoeding het probleem is een ander deel van deze wereld. Totdat ik als diëtist ging werken in een aantal verpleeg- en verzorgingshuizen en geconfronteerd werd met het andere, verborgen gewichtsprobleem in onze samenleving: ernstig gewichtsverlies. Met het aanbreken van een nieuw jaar, breng ik graag ook dat andere gewichtsprobleem onder de aandacht: cachexie.
Gewichtsverlies bij chronisch zieken
Als verpleeghuisdiëtist behandelde ik vijf jaar lang mensen met chronische longziekten (COPD), kanker, hart- en vaatziekten, na beroertes en dementie. Het meest voorkomende probleem bij hen was niet overgewicht, maar ernstige ondervoeding. Door de ziekte zelf of ziekenhuisopnames waren ze verzwakt en afgevallen. Behandelingen maakten het vaak moeilijk om weer op gewicht te komen. Misselijkheid, slikproblemen, benauwdheid, emoties, wonden, maag-darm problemen en bijwerkingen van medicatie dragen hieraan bij. Niet alleen de zieke persoon zelf, maar ook diens familie maakten zich ernstige zorgen en dit had vaak een enorme impact op persoonlijke verhoudingen. Eten was een steeds terugkomend thema tijdens bezoekuren en resulteerde regelmatig in teleurstelling en strijd. Dat dit wereldwijd zo is, liet een recente publicatie van Nature zien, waarin aandacht wordt gevraagd voor het probleem [1].
Cachexie
Lang werd gedacht dat gewichtsverlies een normaal gevolg van langdurig ziek zijn is. Maar sinds enige jaren zijn wetenschappers erachter gekomen dat er wat anders aan de hand is. Vanwege een lichte, chronische ontsteking die voorkomt in veel chronische ziekten, raken metabole processen in het lichaam ontregeld die leiden tot verlies van vet-, spier- en botmassa. Dit wordt ook wel ‘cachexie’ genoemd. Dit woord komt uit het latijn en staat voor ‘slechte conditie’ [2]. Aangezien metabole processen ontregeld zijn, is het niet eenvoudig dit tegen te gaan en voldoet ‘gewoon wat extra eten’ niet. Dit is wat cachexie anders maakt dan gewone ondervoeding. Bij cachexie spreken we van metabole ontregeling, waarbij vooral ook spiermassa wordt afgebroken, en dit is moeilijk omkeerbaar. Gewone ondervoeding kan worden tegengegaan of omgekeerd wanneer het op tijd ontdekt wordt. Hiervoor zijn de laatste jaren vele screeningstools ontwikkeld en in gebruik genomen [3].
Ziek zijn is topsport
Na jaren als verpleeghuisdiëtist, ben ik de wetenschap in gegaan om het effect van een combinatie van beweging en speciale voeding te bestuderen op de ontwikkeling van cachexie in hartfalen. We verwachten dat vooral de combinatie nodig is om spiermassa weer op te bouwen, zodat mensen zich fitter gaan voelen. Net zoals sporters goede voeding met vooral extra eiwit nodig hebben om optimaal te presteren en spier op te bouwen, geldt dat ook voor cachexie patiënten. Het bewijst maar weer eens: ziek zijn is topsport!
Gebrek aan aandacht
Recent was ik op een internationaal congres (the International Congress on Cachexia, Sarcopenia and Muscle in Parijs) waar pijnlijk duidelijk werd hoe we veel te weinig onderzoek doen naar cachexie. Dr. Stefan Anker, cardioloog en specialist in cachexie, liet op het congres in Parijs zien dat er maar liefst 26 keer vaker over obesitas gepubliceerd wordt dan over cachexie in de veelgebruikte wetenschappelijke database van Pubmed [4] . Dit is bijzonder, en bijzonder ernstig, omdat mensen met cachexie 20 keer vaker binnen 5 jaar na het stellen van de diagnose overlijden. Dit laat volgens Dr. Anker zien dat er voor cachexie patiënten op korte termijn een grotere behoefte is aan een behandeling dan voor obesitas patiënten [4]. Waarbij we natuurlijk niet moeten vergeten dat voor beide een goede behandeling even belangrijk is.
Balans in het gewichtsonderzoek
Maar vanwaar dit grote verschil in aandacht? Wereldwijd lijden tussen 8 en 15% van de patiënten met chronisch hartfalen, 15-30% van de COPD (longziekten) patiënten en 60 tot 80% van de mensen met een gevorderd stadium van kanker aan cachexie [2]. Dat zijn heel wat mensen! Waarschijnlijk kent iedereen in zijn of haar omgeving wel iemand die met gewichtsverlies en ernstige vermoeidheid kampt tijdens de laatste fase van een chronische ziekte, zonder te weten dat hieraan iets te doen is. Helaas beperkt het mensen om van die laatste tijd van hun leven nog iets te maken. En dat is heel erg zonde. Het is tijd om dit verborgen probleem te erkennen en te beginnen met investeringen in onderzoek en praktische behandelingen, zodat we de balans tussen onderzoek naar ernstig gewichtstoename en ernstig gewichtsafname weer vinden.
Bronnen
1. Lok, C. (2015) Cachexia: the last ilness. Nature, 528, 182–183.
2. Haehling, S., & Anker, S. D. (2010). Cachexia as a major underestimated and unmet medical need: facts and numbers. Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle, 1(1), 1–5.
4. von Haehling, S., & Anker, S. D. (2013). Cachexia vs obesity: Where is the real unmet clinical need? Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle, 4(4), 245–246.
Afbeeldingen onder Creative Commons
Geef een reactie