In oktober 2017 hebben we Eet als een atleet gelanceerd. Eet als een atleet is een boek geworden met 192 pagina’s, maar we hadden genoeg tekst en inspiratie om 3 boeken te schrijven of om een super-de-super dik boek te maken. Schrijven=schrappen, en ook wij ontkwamen hier niet aan. De eerste versie van het manuscript bevatte ruim 80.000 woorden terwijl we van te voren zo’n 35.000-40.000 hadden begroot. Tsja, vervolgens hebben wij dagenlang gediscussieerd welke teksten we zouden willen behouden of herschrijven en is het ons gelukt om ruim 30.000 woorden te schrappen. Maar uiteraard hebben we deze teksten bewaard om ze alsnog met je te delen in deze rubriek ‘wat Eet als een atleet niet heeft gehaald’.

Ketonen waren hét gespreksonderwerp van 2015, het jaar waarin wielrenner Chris Froome de Tour de France won. Op ketonen uiteraard, want wat heb je verder nodig om de Tour de France te winnen?

Wat zijn ketonen?

Eerst maar even terug naar wat ketonen zijn. Ketonen zijn een ‘back-up brandstof’. Onder normale omstandigheden produceert je lichaam nauwelijks ketonen omdat er voldoende koolhydraten en vetten beschikbaar zijn om als brandstof voor je cellen te dienen (1).  Bij een slecht gereguleerde diabetes, tijdens uithongering of bij een voedingspatroon dat laag is in koolhydraten neemt de productie van ketonen toe, met name door een gebrek aan de ‘snelle’ brandstofbron: koolhydraten (2,4). Tijdens inspanning gebruik je relatief veel koolhydraten als brandstofbron, omdat deze sneller kunnen worden omgezet in bruikbare brandstof (ATP) dan vetten (1).

Waar zijn ketonen nuttig voor?

Indien je onvoldoende koolhydraten tot je beschikking hebt bijvoorbeeld bij intensief sporten, vasten of een extreem koolhydraatbeperkte voeding neemt de productie van ketonen toe (3,4). Dit is een situatie die ook wel ketose wordt genoemd. Ketonen worden aangemaakt in de lever vanuit het menselijk vetweefsel en kunnen in zulke situaties dienen als brandstof voor je spieren maar vooral ook voor je hersenen. Je hersencellen kunnen namelijk, net zoals andere cellen in je lichaam, vetten niet gebruiken als brandstof (2,4).  Ketonen zijn in het geval van extreme situaties dus van levensbelang. Spiercellen kunnen wel vetten gebruiken als brandstofbron – hoewel dat betekent dat je drastisch in intensiteit moet inboeten (1). Puur fysiologisch gezien zijn ketonen voor jou als sporter reuze interessant want ze leveren per gram iets meer energie dan glucose én ze zouden er ook voor kunnen zorgen dat je je lichaamseigen voorraad van koolhydraten (glycogeen) minder snel uitgeput raakt. In theorie zou het ervoor kunnen zorgen dat je langer op je snelle brandstofbronnen kunt vertrouwen en je prestatie zou kunnen verbeteren (4,5,6,7).

Heeft het zin om ketonen via supplementen in te nemen?

Er zijn aanwijzingen dat het toedienen van ketonen impact heeft op het gebruik van vetten en koolhydraten tijdens inspanning (8,9).  Ketonen (zoals acetoacetaat en β-hydroxybutyraat) kunnen worden toegevoegd aan dranken. Via die route zou je dus de hoeveelheid ketonen in je lichaam kunnen verhogen zonder dat er eerst een tekort is aan brandstof is. Het onderzoek naar de suppletie van ketonen en een verbetering in de sportprestatie staat echter in de kinderschoenen en er zijn nog onvoldoende onderzoeken die het exacte mechanisme achter de ketonen met betrekking tot sportprestatie hebben vertaald naar de praktijk (7). Een zeer recent onderzoek toont aan dat wielrenners slechter gaan presteren na de consumptie van dranken met ketonen, wat in ieder geval te wijten lijkt aan maag- en darmklachten (10). Er wordt dus nog volop onderzoeken gedaan. Bovendien zijn commerciële dranken met ketonen op dit moment in Nederland niet verkrijgbaar (10). Wellicht komt daar in de toekomst verandering in, maar dan is er nog wel een hobbel en dat is de vraag of het wel of geen doping is. Op dit moment staat het niet op de dopinglijst van de WADA maar als het uiteindelijk zou blijken dat het daadwerkelijk de prestatie verbetert zal het uiteraard uitgebreid onderzocht worden (11). Er zijn wel pillen op de markt die ketonen bevatten, maar de hoeveelheden daarin zijn zo klein dat ze geen bijdrage leveren aan de energievoorziening tijdens inspanning; ze zijn vooral gericht op mensen die gewicht willen verliezen (ook al is er geen enkel bewijs dat dit enig effect heeft).

Conclusie

Momenteel is er weinig bewijs dat het toedienen van ketonen jouw prestatie ten goede gaat veranderen. Het wachten is op meer en grootschaligere studies die een effect aantonen. Vooralsnog kun je er vanuit gaan dat voor het winnen van de Tour de France toch iets meer nodig is dan een ketonen sportdrankje.

Bronnen

  1. McArdle, W.D. et al. Exercise Physiology, 7th edition. Lippincott, Williams & Wilkins, 2010
  2. Maughan, R. The Encyclopaedia of Sports Medicine, XIX: Sports Nutrition. Wiley Blackwell, 2014
  3. Evans, M. et al. Metabolism of ketone bodies during exercise and training: physiological basis for exogenous supplementation. J Physiol. 2017 May 1;595(9):2857-2871
  4. Robinson, A.M. and Williamson, D.H. Physiological roles of ketone bodies as substrates and signals in mammalian tissues. Physiol. Rev. 60, 143–187, 1980
  5. Veech, R.L. The therapeutic implications of ketone bodies: the effects of ketone bodies in pathological conditions: ketosis, ketogenic diet, redox states, insulin resistance, and mitochondrial metabolism. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2004 Mar; 70(3):309-19
  6. Sato, K. et al. Insulin, ketone bodies, and mitochondrial energy transduction. FASEB J. 1995 May; 9(8):651-8
  7. Pinckaers P. J., Churchward-Venne T. A., Bailey D., van Loon L. J. (2017). Ketone bodies and exercise performance: the next magic bullet or merely hype? Sports Med. 47, 383–391
  8. Egan, B. and D’Agostino, D.P. Fueling performance: ketones enter the mix. Cell Metab. 24, 373–375 2016
  9. Cox, P.J. et al. Nutritional ketosis alters fuel preference and thereby endurance performance in athletes. Cell Metab. 24, 256–268 2016
  10. Leckey, J.J. et al. Ketone Diester Ingestion Impairs Time-Trial Performance in Professional Cyclists. Front Physiol. 2017 Oct 23;8:806
  11. List of Prohibited Substances and Methods. Geraadpleegd op 12-11-2017