Samen duiken Paulien en Sarai in de complexe wereld van voedselverspilling, milieu-impact van eten, biodiversiteit, circulariteit en culturele aspecten die hierin een rol spelen. Zij proberen uit te vinden hoe je gezond en duurzaam eten zo goed mogelijk kunt combineren. Dit is een reeks van 5 blogs over voeding en duurzaamheid. In de boekenserie I’m a Foodie: presents wordt het boek Eet voor de toekomst! in 2020 verwacht. Meld je hier aan als je op de hoogte wilt blijven van periodieke updates over dit onderwerp.

Palmolie: het verstopte vet met enorme milieu-impact

Bij ons aan de keukentafel wordt veel over voeding gediscussieerd.  Als je man (milieuwetenschapper) zo milieubewust mogelijk wil leven en jij (voedingswetenschapper) zo gezond mogelijk oud wilt worden, is daaraan moeilijk te ontkomen. En net als we denken eindelijk goed bezig te zijn, valt ons weer iets nieuws op dat verbeterd kan worden… Laatst was er een filmpje dat viraal ging over ‘Rang-Tan’ [1]: een zielige baby orang-oetang die ons aan het denken zette over palmolie. We inspecteerden de ingrediëntenlijsten van een aantal producten in onze voorraadkast en werden met onze neus op de feiten gedrukt: ook daarin zat vaak palmolie. Moeten we nu afstand nemen van onze geliefde chocoladerepen, chocopasta en kunnen we nu naast roomboter ook geen margarine meer gebruiken? Milieubewust eten is soms moeilijker dan gedacht…

Eet voor de toekomst!

Wat is (er mis met) palmolie en waarom zit het overal in?

De naam zegt het al: palmolie is olie die uit de vrucht van de palm is geperst. Het bestaat voor bijna de helft uit verzadigd vet en is daarmee niet bepaald gezond. [2] De eigenschappen van palmolie zijn echter erg voordelig voor de voedingsindustrie. Zo is de olie na bewerking kleur, geur en smaakloos, is het stabiel (langer houdbaar) en heeft het een vaste consistentie bij kamertemperatuur. Vooral die laatste eigenschap is voor veel smeerbare producten, zoals margarine en smeerbare broodpasta’s, zoals pindakaas, heel belangrijk. Palmolie is daarnaast ook nog eens goedkoop. Dat komt doordat de opbrengst per hectare grond voor palmolie groot is in vergelijking tot andere oliegewassen. [2, 3] Palmolie zit in circa 60% van alle levensmiddelen, met name in sterk bewerkte voedingsmiddelen zoals snacks en kant- en klaar producten. [3] En palmolie is niet zomaar te vervangen door andere oliesoorten, omdat deze bewerkt moeten worden om ze vergelijkbare eigenschappen te geven. Tijdens dat bewerkingsproces ontstaan transvetzuren die erg schadelijk zijn voor onze gezondheid en daarom niet in grote hoeveelheden in onze voeding mogen voorkomen [2].

Waar komt palmolie vandaan? 

Palmbomen groeien met name in tropische delen van de wereld, zoals Zuid-Amerika, Maleisië en Indonesië. Aangezien de productie van palmolie zo winstgevend is en de vraag enorm toeneemt, worden daar overal palmplantages aangelegd. Helaas gebeurt dit vaak op plaatsen waar van oorsprong tropisch regenwoud staat. Hierdoor verliezen veel dieren, waaronder de orang-oetang, onze geliefde broeder, hun leefgebied. Bovendien komt bij de ontbossing van deze gebieden veel broeikasgas (CO2) vrij dat bijdraagt aan klimaatverandering. Daarnaast is er op de plantages ook nog sprake van slechte arbeidsverhoudingen en worden schadelijke bestrijdingsmiddelen gebruikt. [4,6] Een aantal jaren geleden is daarom de Ronde Tafel Duurzame Palmolie (RSPO) opgezet. Deze organisatie probeert de palmolie-industrie te verduurzamen [2]. Duurzamer geproduceerde palmolie is daarom te herkennen aan het RSPO keurmerk. Maar niet iedereen is tevreden met de verbeteringen die de RSPO heeft doorgevoerd. Inmiddels zijn er dan ook initiatieven die verder willen gaan, zoals de Palm Oil Innovation Group (POIG) [5].

Moet ik nu alle producten met palmolie boycotten of kan het ook anders?

Vanwege de hoge opbrengst van palmolie is overgaan op een andere soort olie wel een gezondere maar niet per se een milieuvriendelijkere keuze, omdat meer grond nodig is voor de productie van dezelfde hoeveelheid olie [2, 6]. Beter is het dus om gewoon minder bewerkte producten te eten waarin palmolie zit en ook verder niet te vet te eten. Het helemaal vermijden van palmolie is gelukkig niet noodzakelijk (en praktisch ook erg moeilijk). Koop dan wel producten met duurzaam geproduceerde palmolie. Let er ook op dat in veel cosmetica, zoals shampoo en douchegel, palmolie verwerkt zit!

Bronnen