Hoe overleef je een eetpatroon zonder o.a. tarwe, ui en knoflook? Daar kan ik inmiddels uitgebreid over meepraten. Het FODMAP-eliminatiedieet zit er voor mij op en in deze blog vertel ik er alles over.

Het FODMAP-eliminatiedieet

Zoals ik in mijn vorige blog uitlegde, heb ik vanwege klachten als gevolg van het prikkelbare darmsyndroom (PDS-syndroom) het FODMAP-eliminatiedieet gevolgd. Ongeveer 10 jaar geleden ontdekte de Monash University in Melbourne, Australië dat een dieet laag in FODMAPs kan helpen om klachten van PDS te verminderen (1). Het doel van het dieet is om uit te vinden welke FODMAPs klachten geven. Nog eens lezen wat FODMAPs ook al weer waren? ‘Maak kennis met FODMAPs’

Fase 1: FODMAP-vrij eten

Gedurende de eerste weken van het dieet, start je met het elimineren van alle FODMAPs uit je eten. Dat betekent dus o.a. geen peulvruchten, avocado, appel, melk, noten, ui, tarweproducten en knoflook. Waarvan de laatste drie in zo’n beetje elk bewerkt product zitten. Om ook meteen een van de meest gestelde vragen te beantwoorden: ja, je mag wel alcohol (bier en wijn) en koffie, zij het met mate. Overigens is het dieet met wat hulp van een diëtist en de handige informatie van het Groningse Martini Ziekenhuis goed te doen (2). En bizar maar waar: na 10 dagen was ik helemaal klachtenvrij! Aangezien de lange termijneffecten van een volledig FODMAP-vrij dieet niet bekend zijn – bijvoorbeeld het effect een minimale hoeveelheid koolhydraten (vezels) op de samenstelling van je darmbacteriën – én je in de eliminatiefase dus ook een hoop gezonde producten laat staan waar je misschien gewoon tegen kunt, ga je in de volgende ronde de verschillende FODMAP-groepen 1 voor 1 herintroduceren (3).

Fase 2: herintroductie van FODMAPS

Dan volgt dus de meest spannende fase. Zou het lukken om te ontdekken welk voedsel (en zo ja, in welke hoeveelheid) de PDS-klachten verergerd? Aan de hand van het herintroductieschema van het Martini Ziekenhuis ga je aan de slag. Zo begon ik als eerst met lactose (Disachariden): 150 ml vanillevla op dag 1. Omdat ik op dag 2 en 3 geen klachten had, at ik op de vierde dag 250 ml vla. Dat ging makkelijk: weer geen klachten. Conclusie: ik ben ongevoelig voor lactose. In dit geval kun je er dan vanuit gaan dat dit ook geldt voor de overige producten die lactose bevatten. Hetzelfde geldt voor fructose, maar helaas niet altijd voor de producten die fructanen, galactanen en/of polyolen bevatten. Om daarachter te komen, moet je ze een voor een herintroduceren. Overigens, mocht ik nou wel klachten hebben gehad op dag 2 of 3, dan had ik op dag vier 75 ml vanillevla getest. Had ik vervolgens geen klachten gehad, dan is 75ml de maximale hoeveelheid lactose is die ik wel kan verdragen. (4) Zo ga je dus alle groepen af en blijf je gedurende de hele herintroductie een FODMAP-vrij dieet volgen om beïnvloeding van andere FODMAPs uit te sluiten. Je kunt pas verder met de volgende groep of hoeveelheid, als je minstens 3 dagen klachtenvrij bent geweest. Normaal gesproken duurt een herintroductieperiode dan 5 weken, maar omdat ik heel traag herstel van klachten heb ik er uiteindelijk 2 maanden over gedaan.

FODMAP 

De uitkomst

Ja, en wat kwam er dan uit? Ik blijk maar ik zeer beperkte mate tegen fructanen (tarwe, ui, knoflook) te kunnen, en in kleine hoeveelheden tegen galactanen (peulvruchten). En dat is helaas vrij onhandig, want met name fructanen zitten overal in en dus eet je er al snel veel van. Fructanen zijn dan ook waarschijnlijk de grootste veroorzakers van symptomen van PDS (4).

Maar hoe heb ik het FODMAP-eliminatiedieet ervaren?

Overleg met je MDL-arts of huisarts welke PDS behandeling het beste bij jou past. Het FODMAP-eliminatiedieet is zeker het overwegen waard voor degenen met PDS en voedingsgerelateerde klachten. Kies je voor het FODMAP-eliminatiedieet? Besef je dan wel dat het dieet zwaar is en een ijzeren discipline vereist. Als je er niet 100% voor gaat, moet je het niet doen. Het is erg ingewikkeld en je moet je echt even verdiepen in de principes van het dieet en welke FODMAPs in welke producten zitten. Zo was het voor mij een openbaring dat vleesvervangers vrijwel altijd ui en knoflook bevatten. Daardoor werd ik tijdens het dieet bijna automatisch gedwongen om voor vlees te kiezen, terwijl ik dat het liefst zo min mogelijk eet.

Heb ik er baat bij gehad?

Jazeker! Het beperkt eten van fructanen en galactanen verlicht de klachten, maar is zeker geen heilige graal. Bij vlagen heb ik echt nog wel flinke last, met name van een opstandige maag (misselijk) en obstipatie (krampen). Los van voeding heeft enige vorm van spanning en stress bij PDS al invloed op je darmen (5). In mijn geval zou een iets minder vol gepland leven wellicht al wat schelen (nu nog doen…). Ik ben dus nog steeds aan het ontdekken wat wel en niet werkt. Buiten de deur eten blijkt bijvoorbeeld niet te doen (maar ik doe het wel hoor). Daarentegen gaat thuis eten prima! Natuurlijk moet je in het begin even omschakelen en anders (en veel vaker) gaan koken. In plaats van ui en knoflook gebruik ik nu o.a. chili, paprikapoeder, komijn, koriander, oregano, gember en kurkuma. Tarwemeel vervang ik o.a. met boekweit en glutenvrij meel (mits gemaakt van maïs en/ of rijst). En dan is FODMAP-beperkt eten even smakelijk als FODMAP-rijk eten!

Opgelet: voedingsstatus

Aangezien ik dus niet goed tegen fructanen en galactanen kan, gaan grote hoeveelheden volkoren granen en peulvruchten voor mij niet meer op. Het is daarom steeds puzzelen om toch alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen. Aangezien ik nu dagelijks nog maar 2 speltboterhammen (hier zit maar een beperkte hoeveelheid fructanen in) eet, kwam ik in de knoei met mijn jodium inname. Daarom neem ik nu iedere ochtend een (vloeibaar) jodium supplement. Ook is mijn dagelijkse vezelinname op het moment veel te laag: zo’n 20 gram, waar minimaal 30 gram het advies is (6). Hier ga ik mijn diëtist nog over raadplegen, want hier moet ik iets mee.

FODMAP Tips

Maar zoals ik al zei, met een beetje moeite in de beginfase is het FODMAP-eliminatiedieet (en daarna: een eetpatroon beperkt in FODMAPs) goed te doen. Hieronder deel ik graag nog een aantal handige bronnen waar ik persoonlijk veel aan heb en had:

  • Mijn all time favorite: Karlijns Kitchen!! Hier vind je o.a. FODMAP-vrije recepten van zo’n beetje alle gerechten die je maar kunt bedenken
  • Fodmapfoodies: recepten en achtergrondinformatie
  • App van Monash University: hierin vind je o.a. de hoeveelheid FODMAPs per voedingsmiddel. (Daarna gaat je opvallen dat het logo van Monash University al terug te vinden is op verschillende producten in de supermarkt.)
  • Kookboek: Mirte Kaan, Kookboek voor een rustige buik
  • Kookboek: Emma Hatcher, De FODMAP-vriendelijke keuken

Bronnen

  1. Monach University.com > about fodmap and ibs > research monash university, 2018
  2. Martini Ziekenhuis, Richtlijnen FODMaP-beperkt dieet, 2014
  3. VoedingNU, FODMaPs (deel 2): De controverse over voedingsvezels, oktober 2017
  4. Martini Ziekenhuis, Herintroductie FODMaPs, 2017
  5. Maag Lever Darm Stichting > chronische zieketen > PDS prikkelbare darm syndroom > behandeling van het prikkelbare darm syndroom, 2018
  6. Voedingscentrum.nl > Encyclopedie > Vezels, 2018