Van mondiale voedselconflicten, cryptische keurmerken en lovende voedseladvertenties tot voedselhypes en lokaal eten – voedsel is complex! Hoe bepaal je wat je eet, en bepaal je dat wel zelf? Bewuste versus onbewuste keuzes, duurzaam en gezond, daar draaide het om tijdens de Food Academy van Young The Hague, een netwerkorganisatie voor alle young professionals in Den Haag.

In 2016 was ik wederom betrokken bij de organisatie van deze zeer geslaagde collegereeks (zie ook: Food Academy
deel 1 en Food Academy deel 2). In deze blog deel ik daarom graag een samenvatting van de eerste twee avonden. Hierbij deel 1.

Van wereldwijde vraagstukken tot de lokale teler

In een aantal avonden, iedere keer op een andere locatie in Den Haag, doken zo’n 50 young professionals in de wereld van voeding. Dit jaar besloten we ‘iets’ te willen met Den Haag als internationale stad van vrede en recht, lokale stadslandbouw, de Scheveningse haven en het Westland als achterland. De vraag was echter: hoe verbind je deze facetten?

food academy

Voedselpiramide

De behoeftepiramide van Maslow bood uitkomst. In een piramide rangschikte Maslow de universele behoeften van de mens. Volgens zijn theorie streven mensen namelijk naar bevrediging van de behoeften die hoger in de hiërarchie geplaatst worden, nadat de lager geplaatste behoeften bevredigd zijn. Juist dat inzicht was volgens ons mooi toepasbaar op de rol van voeding in een mensenleven. Ga maar na: als je kijkt naar Nederlanders en hun relatie met voeding, dan ben je het denk ik wel met me eens dat wij ons in de top van een voedselpiramide bevinden. Het is juist ook interessant om je te af te vragen hoe het eigenlijk staat met de mensen die onderaan bungelen. Hoe gaan we met voedselschaarste om? Daarom hebben we onze eigen vierlagen piramide gemaakt, die de rode draad vormde tijdens deze collegereeks.

College 1: Voedselzekerheid

Het thema van de eerste avond komt overeen met de onderste laag van de voedselpiramide. Bijna een miljard mensen lijden honger, terwijl minstens zoveel mensen lijden door teveel eten. Er is genoeg voedsel beschikbaar, maar niet bereikbaar voor iedereen. In oorlogstijd moeten veel mensen op rantsoen. Waar voedselprijzen stijgen, stijgen sociale spanningen. Kortom, hoe leidt voedselschaarste tot maatschappelijke, politieke en militaire conflicten en andersom?

Om de deelnemers de tegenstrijdigheid tussen honger en overvloed zelf te laten ervaren, kregen ze bij binnenkomst een lootje: “vechten ‘tegen’ voedsel” of “vechten ‘voor’ voedsel”. En ja, degenen die moesten vechten tegen (een overvloed aan) voedsel stond een heerlijk buffet te wachten. De rest mocht een bordje rijst ophalen. En dat vonden sommige deelnemers niet eerlijk: ‘Maar ik heb de hele dag gewerkt, ik moet echt even iets goeds eten hoor’. Natuurlijk mochten de ‘ongelukkigen’ uiteindelijk nog wat lekkers opscheppen, maar de toon was gezet.

Voedselconflicten

Er waren twee sprekers uitgenodigd die uitgebreid spraken over onderwerpen gerelateerd aan voedselschaarste. Zo vertelde onderzoeker Rens de Man dat voedselonzekerheid bijdraagt aan conflicten. Zo werd bijvoorbeeld in Jemen grondwater opgepompt met dieselpompen. Het water diende zowel als drinkwater als voor de irrigatie van het land. Toen de regering de subsidies op diesel liet vervallen brak er sociale onrust uit. Maar denk ook aan de enorme prijsstijging van voedsel tussen 2006-2011, o.a. veroorzaakt door droogte. Rusland legde zijn export van granen stop en beïnvloedde daarmee andere werelddelen.

Professor Thea Hilhorst liet zien dat van de landen die in conflict zijn, 37% honger leidt. Als het conflict verdwijnt, verdwijnt de honger vanzelf. Voedselschaarste komt volgens haar door het onvermogen van mensen om erop te reageren. Bepaalde omstandigheden kunnen in het ene land honger veroorzaken en in het andere land niet. Volgens Thea Hilhorst zit de kern van het probleem in de ongelijkheid in onze wereld: ‘Zo lang als deze ongelijkheid bestaat, is er geen kans op een vreedzame en duurzame wereld.’ Op de vraag wat de deelnemers zelf kunnen doen om de situatie te veranderen zei ze: ‘Doe maar dat beetje wat je wel kunt doen.’

College 2: Voedselveiligheid en voedselkwaliteit

De Europese Unie waakt naar eigen zeggen over onze voedselveiligheid en onze voedselkwaliteit, de tweede laag van de voedselpiramide. Bedrijven haken hierop in en claimen de minste suiker of de meeste vitamine C toe te voegen, de een maakt het meest duurzame en de ander het meest gezonde product. In deze wildgroei aan informatie proberen keurmerken de consument de goede richting op te sturen.

De Europese landbouwsector

Spreker Joszi Smeets trapte de avond af met een uitleg van de geschiedenis die maakt dat de landbouwsector is ingericht zoals het nu is. ‘Na de Tweede Wereldoorlog wilde men garanderen dat er genoeg voedsel was, betaalbaar voor iedereen. Deze opzet maakt het nu lastig om grote veranderingen door te voeren die de voedselketen eerlijker maken.’ Ze laat een assenstelsel zien waarop verticaal ‘commoditized’ en ‘diverse’ tegenover elkaar staan en horizontaal ‘slow’ versus ‘fast’. Fastfoodketens bijvoorbeeld, behoren tot het kwadrant ‘commoditized’ en ‘fast’. Juist het ‘diverse’ en ‘fast’ kwadrant is volgens Joszi Smeets erg interessant voor de toekomst. Voedselinitiatieven die daar binnen vallen, zoals Brand & Levie worstmakers of diverse lokale bierbrouwers, kunnen een verandering in het voedselsysteem veroorzaken. Een voedseltransitie.

Voedselkwaliteit gewaarborgd

Het Questionmark van Charlotte Linnebank onderzoekt de duurzaamheid van producten met als doel transparantie te creëren rondom eten. Één van de middelen die ze daarvoor gebruiken is de app ‘Questionmark’. Inmiddels zijn er al zo’n 36.000 producten gescreend, maar het scoren is niet gemakkelijk. Charlotte: ‘Wat is kwaliteit en met welke factoren houd je rekening?’ Volgens haar waren keurmerken daarvoor een goed instrument, omdat ze een set van criteria leveren waaraan een product moet voldoen, inclusief producenten. Daarentegen vindt ze persoonlijk dat als je de hele voedselketen wilt verduurzamen, je als keurmerk verkeerde informatie afgeeft als je mensen laat geloven dat ze duurzaam vlees eten, terwijl geen vlees eten beter is.

Daarnaast vertelt ze over de nieuwste dienst van Questionmark, de marktonderzoekstool ‘GreenVoice’. Gebruikers of bezoekers van www.questionmark.nl worden uitgenodigd om deel te nemen aan het consumentenpanel ‘GreenVoice’. Via dit panel kunnen zij laten horen wat hun belangrijkste thema’s zijn binnen duurzaamheid en gezondheid. De stem van deze consumenten wordt vervolgens gehoord door voedselproducenten, retailers en journalisten.

Bronnen

  • Bovenstaande blog is gebaseerd op de eerste twee avonden van de vierdelige collegereeks ‘Food Academy: Van wereldwijde vraagstukken tot de lokale teler’, georganiseerd door Young The Hague op 26 oktober 2016 en 9 november 2016