In mijn vorige blog kaartte ik naar aanleiding van onder ander de affaire ‘The Green Happiness’ al aan dat de voedingswetenschap niet zo tijdgebonden is als het lijkt; daarin afgaande op de berichten die in de media verschijnen. De daadwerkelijke ‘veranderingen’ in de heersende inzichten zijn marginaal en zijn eerder te scharen onder de noemer ‘voortschrijdend inzicht’ dan onder ‘revolutie’. Hoe graag voedingsgoeroes (of guru’s, afhankelijk welke site je bekijkt) én de media ons anders doen willen laten geloven; waanzinnig spannende nieuwe ontdekkingen die het hele voedsellandschap veranderen worden echt niet om de paar jaar gedaan.
Heilig geloof
Desondanks dat ik getracht heb om de uitspraken over revoluties in de voedingswetenschap te kaderen ben ik getriggerd gebleven door het fenomeen van de voedingsgoeroe met grote schare volgelingen. Maar misschien nog wel het meest door die schare volgelingen, die blindelings het pad bewandelt van hun ‘voedingsheilige’. Wat maakt dat zij zo overtuigd raken van – geregeld ongefundeerde – uitspraken en zij alles wat er wordt gezegd en/of geschreven (grotendeels) voor waarheid aannemen?
Hoe komt het toch, dat er een lineair verband lijkt te bestaan: hoe verder de boodschap afwijkt van de wetenschappelijke inzichten hoe de aantrekkelijker die boodschap wordt. Wat maakt dat de voedingswetenschap wordt afgedaan als onzin? Of wacht, alles is uiteindelijk natuurlijk gesponsord door de suikerindustrie. Wat aantoonbaar niet juist is, maar het is zo’n makkelijke zwartmakerij. Overigens haalt geen enkele voedingsgoeroe enig persoonlijk en financieel gewin uit het doen van (onjuiste) uitspraken, het verschijnen in allerhande TV programma’s en de boekverkoop. Maar dan ook werkelijk geen enkel voordeel. Het zijn allemaal filantropen. Geloof me.
Hoop!
Hoe dan ook, de waaróm vraag is belachelijk moeilijk te beantwoorden. Waarom is op het gebied van voeding een wetenschapper een ‘gesponsorde bedrieger’ en in pakweg de ruimtevaart een ‘superhero’? Omdat voeding veel dichter bij de individuele mens staat dan de ruimtevaart? Omdat voeding is iets waar iedereen elke dag en zelfs nog op (bijna) elk moment van de dag mee in aanraking komt?
In mijn praktijk zie ik een heel contingent aan cliënten die hoog opgeleid is, rationeel en op basis van gezond boeren verstand feit van fictie kan onderscheiden en desondanks bij hun eerste afspraak steevast meldt: “ja, ik weet eigenlijk al alles over voeding want ik heb het boek van…. (vul maar in) gelezen maar ik heb gewoon een stok achter de deur nodig”. Meestal hebben deze individuen overigens meerdere boeken gelezen. Wat komt overeen in die boeken? Hoop. Pure hoop. Het garanderen van resultaat. Op een gezonder lichaam. Een fitter lichaam. Een killerbody. Een gespierd lichaam. Een fotomodelfiguur. En het liefst nog in een tijdsbestek van een vloek en een zucht. Of je daarmee gezond bent en ook op lange termijn gezond blijft is overigens de vraag maar dat is voor de huidige Millennial wellicht niet eens de primaire kwestie. Waar bij komt kijken dat de informatievoorziening vanuit de voedingsindustrie (zonder je leesbril bij het boodschappen doen kom je nergens) maar ook vanuit de overheid (ja meneertje/mevrouwtje, u moet minder zout eten want dat is beter voor uw gezondheid maar dat laten we in alle vertrouwen over aan de voedselindustrie) natuurlijk niet eenduidig. Misschien voelen mensen zich wel genoodzaakt om het heil bij een voedingsgoeroe te zoeken.
De voedselindustrie
Het feit dat ook de voedselindustrie zich aangetrokken voelt om een bijdrage te leveren in de discussie omtrent optimale dan wel gezonde voeding blijkt onder meer uit het feit dat door meerdere bedrijven – waaronder Honig – E-nummers (gefaseerd) uit de producten worden verwijderd. Of dit wenselijk nog maar de vraag. E-nummers zijn door de EU goed gekeurde hulpstoffen. Die er voor zorgen dat voedsel langer houdbaar blijft, dat het er langer beter uit laat zien en voedselinfecties voorkomt. Ze zorgen ervoor dat we 6,7 en binnenkort 8 miljard monden kunnen voeden.
Maar E-nummers vinden met name onze voedselgoeroe’s super eng omdat ze kunstmatig zijn. E300: ascorbinezuur. Het klinkt als een levensbedreigend vergif. Maar ondertussen is het niets anders dan vitamine C. Dat de voedselindustrie de roep van de voedselgoeroe’s volgen is interessant maar kan potentieel ook gevaarlijk zijn. E-nummers zijn veilig. Van vervangende stoffen of en vermindering hiervan weet men het effect echt nog niet.
En dan nog de politiek…
Ondertussen heeft ook de politiek nog een geüpdatete mening . Minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft zich hoogstpersoonlijk bemoeid met het ontwikkelen van een app die voedingsinformatie biedt en de – discutabele – Vinkjes zou moeten vervangen. Of niet. Of wel. Of misschien wel of misschien niet. Daar zijn de Minister en de betrokken voorlichtingsinstantie (Voedingscentrum) het kennelijk nog niet helemaal over eens. En misschien is het wel dit soort inconsequente informatievoorziening die de consument in de armen van de voedselgoeroe drijft.
En de beroepsgroepen…
Om maar niet te spreken van de beroepsgroepen. In het geval van diëtisten is dat de NVD. Het uitblijven van keiharde statements omtrent (en het daarbij in bescherming nemen van) diëtisten die doelbewust onwaarheden verspreiden ondermijnt openlijk de positie van die (grote) groepen en individuen (diëtisten, voedingskundigen, maar ook wetenschappers) die wel ter goeder trouw handelen en alles in het werk stellen om de consument te voorzien van juiste en passende informatie. Ook dit soort situaties dragen bij aan de macht van de voedselgoeroes’s en zijn ten nadele van de consument die domweg recht heeft om objectieve informatie te krijgen van diegene die zij in vertrouwen nemen.
Conclusie
Tussen geloof, hoop, wetenschap en de voedselindustrie. Daartussen bevindt zich de ‘gewone consument’. Met nog wat andere partijen ‘on the side’. De consument die – begrijpelijk – geen wijs meer kan uit de veelheid van verschillende signalen en boodschappen. En daardoor voor de meest heldere boodschap kiest: “a is goed” en “b is slecht”. En juist dat is het type boodschap die uitgedragen wordt door ‘de’ voedselgoeroe. Hier valt voor voedingskundigen, diëtisten en wetenschappers veel uit te leren.
Het aanbrengen van nuances is en blijft belangrijk. Zo niet cruciaal. Maar hoe duidelijker de boodschap hoe sterker de overtuigingskracht. Als er geen eenheid gecreëerd wordt verliest de kennis (en dus de waarheid) het van de hypes. Om dit te voorkomen zullen alle deskundigen de handen ineen moeten slaan. Liever met dan zonder de politiek. Liever met als zonder de vertegenwoordigers van de beroepsgroepen. Liever met dan zonder de voedselindustrie. Hoe duidelijker én eenduidiger de boodschap: hoe beter.
Bronnen
- Zondag met Lubach (S05). The green happiness. VPRO, 25 september 2016
- I’m a Foodie. Hoe tijdsgebonden is de voedingswetenschap? Oktober 2016. Geraadpleegd op 24 oktober 2016
- Food, the last blastion of faith? Geraadpleegd op 14 september 2016
- Sugar Review: rewriting history to expose a non existent conspiracy, Geraadpleegd op 19 september 2016
- Honig doe E-nummers in de ban, 10 oktober 2016. Geraadpleegd op 24 oktober 2016
- Minister Schippers vervangt vinkje met app, 19 oktober 2016. Geraadpleegd op 24 oktober 2016
- Voedingscentrum ontwikkelt app die je helpt gezonder te kiezen, 21 oktober 2016. Geraadpleegd op 24 oktober 2016
- NV Dietist. The Green Happiness en de NVD maken afspraken, oktober 2016. Geraadpleegd op 24 oktober
Geef een reactie