Gastbijdrage door Kirsten Berk
‘In mijn werk als diëtist op het diabetesplein van het Erasmus MC kwam ik heel vaak de situatie tegen dat mensen in het begin goed afvielen met een dieet, maar in de loop van de tijd weer in gewicht toenamen. Dat ‘jojo-effect’ is natuurlijk heel frustrerend voor patiënten, maar ook voor zorgverleners! In die tijd kwam ik een artikel tegen van de universiteit van Maastricht, waarin bij mensen zonder diabetes cognitieve gedragstherapie gebruikt werd om mensen na een dieet op gewicht te houden. En dat hielp, dus ik wilde graag onderzoeken of dat ook het geval was voor mensen met diabetes. Na overleg met de onderzoekers uit Maastricht ben ik subsidies aan gaan vragen, want zonder geld kun je geen onderzoek uitvoeren. Gelukkig geloofde het Erasmus MC wel in mijn idee en kon ik van start. In de 3 jaar daarna heb ik ruim 200 mensen begeleid en 2 jaar gevolgd, wat enorm leuk was om te doen. Wat daarna komt is het analyseren van alle resultaten en het schrijven van wetenschappelijke publicaties. En nu, zo’n 6 jaar later, is het moment daar dat ik mijn proefschrift mag gaan verdedigen aan de Erasmus universiteit. Een mooie kroon op al die jaren werk, maar het belangrijkste voor mij is natuurlijk dat ik iets heb kunnen bijdragen aan de wetenschap én aan de gezondheid van de deelnemers!’

Gewichtsverlies en behoud daarvan bij mensen met type 2 diabetes

Afvallen valt niet mee, maar afgevallen blijven is voor veel mensen zelfs nog moeilijker. Ook mensen met type 2 diabetes en overgewicht hebben dit probleem. En dat terwijl een gezond gewicht voor hen nog belangrijker is, omdat mensen met type 2 diabetes die overgewicht hebben eerder complicaties krijgen of overlijden. Kirsten Berk, diëtist-onderzoeker in het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam, promoveert 29 november a.s. op het onderwerp gewichtsverlies en behoud van gewichtsverlies bij type 2 diabetes.

Het onderzoek

Het doel van dit onderzoek was om uit te vinden wat mensen met type 2 diabetes zou kunnen helpen bij het behouden van gewichtsverlies na een dieet. Cognitieve gedragstherapie, een psychologische behandeling die vaak wordt ingezet bij leefstijlverandering, zou kunnen helpen om terugval in gewicht te voorkomen. Dit is onderzocht onder 206 volwassenen met type 2 diabetes en overgewicht in het Erasmus MC. Zij volgden een zeer laag-calorisch dieet gedurende acht weken, gevolgd door een periode van twaalf weken waarin het dieet weer langzaam werd uitgebreid naar een voeding volgens de richtlijnen goede voeding. Vervolgens werden de deelnemers die 5% of meer van hun gewicht hadden verloren door een loting ingedeeld in een controlegroep of een interventiegroep. De controlegroep kreeg de gebruikelijke zorg van het diabetesteam. De interventiegroep kreeg bovenop de gebruikelijke zorg door het diabetesteam ook 17 sessies cognitieve gedragstherapie aangeboden, gericht op het voorkómen van gewichtstoename. Deze sessie werden gegeven onder leiding van een getrainde psycholoog en in groepen van ongeveer 10 mensen.

Resultaten

Beide groepen hadden  baat bij het zeer laag-calorisch dieet. Op korte termijn verbeterden zowel klassieke als nieuwere risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Dit positieve effect van het dieet was onafhankelijk van het gebruik van cardio-protectieve medicatie of hoe lang mensen al diabetes hadden. Na twee jaar was er nog steeds sprake van gewichtsverlies, verminderde insulinebehoefte en een betere score op depressie en moeheid. Maar had de cognitieve gedragstherapie effect op het voorkómen van terugval in gewicht? Helaas kwamen beide groepen weer ongeveer de helft aan van hun verloren gewicht en was er geen verschil tussen de groepen.  Dit is een belangrijk resultaat, omdat het ons leert dat deze therapie niet voor dit doel ingezet hoeft te worden bij mensen met type 2 diabetes. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen hoe de effectiviteit van gewichtsreducerende diëten kan worden verbeterd, om uiteindelijk overgewicht-geassocieerde type 2 diabetes en complicaties te kunnen voorkomen en genezen.

Kirsten Berk. Weight Loss and Weight Loss Maintenance in Type 2 Diabetes, proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam, 29 november 2017