Ik ben Marije Verwijs, 28 jaar en werk als onderzoeker en docent aan de HAN University of Applied Sciences. Ik doe onderzoek voor het lectoraat Voeding en Gezondheid, waarbij ik mij richt op voeding tijdens het ouder worden. Daarnaast ben ik docent bij de opleiding Voeding en Diëtetiek waar ik onder andere onderzoekslessen geef. Je kunt dus wel stellen dat onderzoek dagelijkse kost voor me is. Tijdens mijn opleiding Voeding en Diëtetiek heb ik mij vooral geïnteresseerd in het “waarom”: Waarom handelen wij zoals we handelen? En waar zijn de dieetbehandelingsrichtlijnen op gebaseerd? Wat weten we nog niet over voeding en onze gezondheid, en hoe kunnen we dat te weten komen? Onderzoek interesseerde mij daarom tijdens de opleiding al en heeft er voor gezorgd dat ik na de master Nutrition and Health (WUR) een promotieonderzoek ben gaan doen.

Wat onderzoek jij?

Binnen mijn promotieonderzoek focus ik mij op praktische oplossingen om fit ouder te worden en om ondervoeding bij ouderen te voorkomen en verhelpen. Ondervoeding is een brede term die eigenlijk niet in één zin te vatten valt. In het kort houdt ondervoeding bij ouderen in dat er een verminderde inname of opname is van voedingsstoffen en/of energie. Iemand met ondervoeding krijgt dus te weinig binnen, van bijvoorbeeld energie, eiwitten of vitamines of mineralen. Ondervoeding komt veel voor bij ouderen, vaak in de vorm van een te lage inname aan energie en eiwitten. Dit zorgt ervoor dat ouderen afvallen en spiermassa verliezen. Minder spieren betekent vaak vermindering van het fysiek functioneren, waardoor je niet goed meer voor jezelf kunt zorgen. Boodschappen doen, traplopen en huishoudelijke taken kunnen bijvoorbeeld moeilijker worden, maar ondervoeding kan ook invloed hebben op het sociale vlak.

blijven we fit & gezond

Waarom is jouw onderzoek belangrijk?

We worden in Nederland, maar ook wereldwijd, steeds ouder. Het aantal ouderen in Nederland is in de afgelopen jaren dan ook aanzienlijk gestegen, en er wordt verwacht dat dit aantal in de komende jaren zal blijven stijgen. Hoe zorgen we er nu voor dat deze grote groep Nederlanders fit, gezond en goed gevoed blijft? Dat is een vrij complexe vraag, die valt onder te verdelen in verschillende onderwerpen. Hoe ziet het voedselpatroon van ouderen er uit? Hoe kan dit worden geoptimaliseerd? Weten ouderen wel genoeg over gezonde voeding en het belang van het binnenkrijgen van voldoende eiwitten? Een aantal onderzoeken die antwoord geven op deze vragen zijn nu gaande. Inmiddels hebben we ook al een aantal onderzoeken uitgevoerd en gepubliceerd in wetenschappelijke artikelen.

Wat zijn jouw belangrijkste bevindingen tot nu toe?

Zoals eerder beschreven, komt ondervoeding veel voor onder ouderen. We hebben onderzoek gedaan naar hoeveel ouderen in Europa risico hebben op ondervoeding, uitgesplitst per woonsituatie (thuiswonend, in het ziekenhuis en in het verpleeghuis)1. Uit dit onderzoek blijkt dat gemiddeld gezien 8.5% van de thuiswonende ouderen in Europa risico lopen op ondervoeding. In ziekenhuizen en verpleeghuizen loopt dit cijfer op naar 28.0% en 17.5% procent. Het percentage verschilt wel aanzienlijk tussen Europese landen, en het risico stijgt naarmate de leeftijd stijgt.

Het bovenstaande onderzoek keek naar het risico op ondervoeding onder ouderen uit heel Europa. Maar voor het volgende onderzoek keer ik weer terug naar ouderen in Nederland. Ouder worden gaat helaas vaak gepaard met gezondheidsklachten. Een voorbeeld: een ouder persoon breekt na een nare val een heup. Ziekenhuisopname volgt, waarna revalidatie in een verpleeghuis en uiteindelijk terugkeer in de thuissituatie. Wij hebben onderzocht hoe de voedingszorg geregeld is in en tussen de verschillende zorgsettings: wie is er bij betrokken? Wat gaat er goed? Wat gaat er minder goed? Uit ons onderzoek2 blijkt dat er veel spelers in dit traject betrokken zijn: veel verschillende disciplines in de zorg, zoals verpleging, fysiotherapeuten, artsen, diëtisten en voedingsdeskundigen, maar ook ouderen zelf en hun mantelzorgers spelen een grote rol. De communicatie tussen al deze spelers blijkt nog niet optimaal, en het aanstellen van een coördinator van voedingszorg blijkt wenselijk. Ook het gebrek aan kennis over goede voeding onder alle betrokkenen is een risico factor. Dit onderzoek was onderdeel van een groter project van de Stuurgroep Ondervoeding, genaamd Voedingspaspoort.

  1. Leij-Halfwerk, S., Verwijs, M. H., van Houdt, S., Borkent, J. W., Guaitoli, P. R., Pelgrim, T., … & de van der Schueren, M. A. (2019). Prevalence of protein-energy malnutrition risk in European older adults in community, residential and hospital settings, according to 22 malnutrition screening tools validated for use in adults≥ 65 years: a systematic review and meta-analysis. Maturitas, 126, 80-89.
  2. Verwijs, M. H., Puijk‐Hekman, S., van der Heijden, E., Vasse, E., de Groot, L. C., & de van der Schueren, M. A. (2020). Interdisciplinary communication and collaboration as key to improved nutritional care of malnourished older adults across health‐care settings–A qualitative study. Health Expectations.

Wat is jouw advies aan de lezer?

Met de uitkomsten van onze onderzoeken hopen we meer te weten te komen over gezonde voeding tijdens het ouder worden, en hoe we ondervoeding (met alle gevolgen vandien) kunnen verhelpen en voorkomen.

Gezonde voeding is belangrijk voor iedereen, van alle leeftijden. Genieten van lekker eten is heel belangrijk, maar ook tijdens het ouder worden is van belang om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Zo blijf je zo lang mogelijk fit en gezond.

Met de uitkomsten van onze onderzoeken hopen we nog meer te weten te komen over gezonde voeding tijdens het ouder worden en het voorkomen van ondervoeding.

Voor meer informatie over gezonde voeding (tijdens het ouder worden) kun je natuurlijk een diëtist raadplegen. Ook op de website van het Voedingscentrum kun je hier veel informatie over vinden.

Welke voedingsonderzoek volg jij op de voet? En waarom is dat interessant?

Naast de onderzoeken die mijn collega’s van het lectoraat doen, volg ik de PROMISS studie van onder andere de Vrije Universiteit Amsterdam op de voet. Ook PROMISS heeft als doel om eiwit-energie ondervoeding bij ouderen te begrijpen en te voorkomen. Het onderzoek richt zich op verschillende aspecten van dit probleem, die vaak net verschillen van de aspecten die ik onderzoek. Eén van de aspencten van PROMISS die mij in het bijzonder interesseert, is het onderzoek naar effect van microbiota uit de darm op het risico op ondervoeding. Ondervoeding is een complex probleem, wat van verschillende kanten dient te worden belicht, om uiteindelijk een oplossing (of oplossingen) te (kunnen?) vinden/ tot een oplossing te komen. Het is mooi om te zien dat de VU, en veel andere universiteiten en hogescholen, onderzoek doen naar het probleem en mogelijke oplossingen proberen te vinden om ondervoeding in de toekomst te verhelpen én te voorkomen.