Kurkuma. Geelwortel. Koenier. Turmeric. Of koenjiet, zoals mijn moeder het noemt. Zelf ken ik het van de geel-gekleurde Aziatische gerechten waar ik mee ben opgegroeid. Toch ben ik benieuwd naar dit nieuwe goud, want het schijnt ontstekingsremmend en cholesterolverlagend te zijn en zelfs te helpen bij de behandeling van kanker. Really? Ik zocht het voor jullie uit.

Kurkuma 101

Oké, misschien handig om, voordat ik begin met mijn zoektocht naar al die geweldige eigenschappen van deze geelkleurige wortel, eerst even uit te zoeken wat kurkuma überhaupt eigenlijk is. De officiële naam van de geelwortelplant is Curcuma longa (in het Engels turmeric). Kurkuma, de werkzame stof ‘curcumine’ een polyfenol, wordt verkregen vanuit de wortel van deze plant, welke dus geel/oranje is. Dit is ook een van de hoofdingrediënten van de gele curry. Kurkuma smaakt heel aards. En men zegt dat het het een nichtje is van de gemberplant, want de wortels lijken op elkaar. Kurkuma heeft overigens voor het gebruik als kleurstof ook een E-nummer, namelijk E 100.

kurkuma

Onderzoek: het effect van kurkuma op ontstekingen

Wat zegt de wetenschap eigenlijk over curcumine? Met ruim 11.000 hits op Pubmed en het eerste onderzoek uit 1945, lijkt het mij een veel onderzocht stofje. Ik start mijn zoektocht bij de welbekende database PubMed en zet meteen hoog in: ik ben op zoek naar reviews over het effect van curcumine op ontstekingen. “Ik kom erachter dat curcumine een eigen MeSH-term heeft (als trefwoord is opgenomen). Dat betekent dat artikelen die over curcumine gaan gevonden kunnen worden zonder dat het woord curcumine in de titel of samenvatting staat. Die MeSH-term combineer ik met een zoekterm voor titel en samenvatting, en dit koppel ik aan een zoekterm voor een systematische review.” Deze zoekactie* levert mij 30 artikelen op (1-30). Ik ben natuurlijk op zoek naar het effect van curcumine op ontstekingen, dus screen ik de artikelen op basis van titel en samenvatting. De resultaten daarvan zijn:

  • Twee studies zijn op basis van in vitro studies (9, 28), dit zijn reageerbuisstudies
  • Elf reviews zijn op basis van dierenstudies (2,4,10,11,17,18,22,23,25,27,29)
  • Elf reviews zijn niet relevant door bijvoorbeeld verschillende studiedesigns, interventies en uitkomstmaten (1,3,6-8,14-16,19,20,26)
  • Zes systematische reviews zijn interessant zijn om de full tekst door te lezen (5,12,13,21,24,30).

Uit de review van Ng et al. (24) komt één gerandomiseerde en placebo-gecontroleerde studie (RCT) uit 2006 (31) naar voren, waarin dagelijks 2x1g kurkuma of een placebo werd toegewezen (bovenop hun huidige medicatie) aan patiënten met colitis ulcerosa. Hierbij werd een positief effect gevonden. In de review van 2003 door Chainani-Wu (30) is gekeken naar de veiligheid en de ontstekingsremmende werking van kurkuma. Hieruit werd op basis van in vitro en dierenstudies als eerst geconcludeerd dat kurkuma verschillende moleculen onderdrukt die betrokken zijn bij ontstekingen. Als tweede werd geconcludeerd dat deze ontstekingsremmende werking in mensenstudies (deze review includeerde vier van dit soort studies) nog niet overtuigend bewezen kon worden, omdat de studies allemaal methodologische gebreken vertoonden.

Sehabkar en collega’s (12) publiceerden vorig jaar een systematische review, inclusief meta-analyse, waarin zij het effect van curcumine op de TNF-α onderzochten. TNF-α is een cytokine dat betrokken is bij ontstekingen in het lichaam. Zij concludeerden dat curcumine een gunstig effect heeft op het verlagen van de plasma TNF-α waarden. Ook Derosa et al. (5) laten in hun systematische review met meta-analyse zien dat curcumine een positief effect heeft op het verlagen van interleukine-6 (IL-6). IL-6 is ook een cytokine, betrokken bij een immuunrespons. In een andere systematische review van Sehabkar (13) kwam in een subanalyse (van de meta-analyse) naar voren, dat alleen curcumine in combinatie met iets dat de biobeschikbaarheid verbetert, het CRP verlaagt. Dit effect is wel gebaseerd op twee studies. CRP staat voor C-reactive protein en is een acutefase-eiwit. Wanneer er een ontsteking of infectie in het lichaam aanwezig is, neemt de hoeveelheid CRP in het lichaam toe. Belangrijk hierbij te vermelden is dat de betekenis van een gunstig effect op anti-inflammatoire markers (zoals hierboven beschreven) op harde uitkomstmaten onduidelijk is. Er is dus duidelijk meer onderzoek nodig.

De review van Zhang et al. (20) valt mij trouwens wel op. In de titel staat dat het een systematische review betreft, maar wanneer je de review doorleest, tref je weinig systematiek aan qua literatuuronderzoek.  De zoekmethode is namelijk erg summier en onvolledig beschreven en onduidelijk is hoe de resultaten zijn gebruikt. Goed opletten dus bij het lezen van studies! Wel geeft de review interessante informatie weer over de ontstekingsremmende en de anti-oxidantachtige werking. Althans, het blijkt alleen gebaseerd te zijn op reageerbuis- en dierenstudies.

Onderzoek: effect van kurkuma op bloedlipiden

Met name uit dierenstudies, bij muizen en ratten, zijn er aanwijzingen dat curcumine een gunstig effect heeft op de bloedlipiden. Maar, muizen en ratten hebben een ander vetmetabolisme dan mensen. De systematische review van Sahebkar et al. (21) bevat ook een meta-analyse, gebaseerd op vijf studies. De onderzoekers concludeerden op basis van hun resultaten dat curcumine geen positief effect toonde op de bloedlipiden.

Onderzoek: effect van kurkuma op de behandeling van kanker

Tijdens mijn zoektocht, stuit ik op veel oncologische reviews. Zo lees ik over het potentieel dat kurkuma heeft op het onderdrukken van de proliferatie (de verdere ontwikkeling en groei) bij tumorcellen (32) en dat kurkuma de deling van cellen remt (33). Wel op basis van in vitro studies. Het is namelijk lastig dit te vertalen naar de werking in het menselijk lichaam, omdat de werkzame stof in kurkuma niet goed tegen licht, water en zuurstof kan (33-35). Ook koken zorgt ervoor dat het gehalte curcumine wordt verlaagd (36). Gelukkig wordt in het AMC in Amsterdam op de afdeling Expertimentele Chirurgie onderzoek gedaan naar de anti-kankerwerking van kurkuma (36). In 2013 ontving deze afdeling 25.000 euro voor kurkuma-onderzoek (37), wat nu nog steeds gaande is.

kurkuma

De invloed van curcumine op processen in het lichaam (32).

Nadeel: slechte biobeschikbaarheid

In bijna alle onderzoeken die ik lees, komt de lage biobeschikbaarheid van curcumine terug. Dit komt omdat de absorptie van curcumine slecht is en wat er wordt geabsorbeerd zet het lichaam snel om in onwerkzame metabolieten (32,36,39). Ook lijkt het erop dat het lichaam het relatief snel wil uitscheiden (39). Wanneer curcumine gecombineerd wordt met piperine (een stofje uit zwarte peper), lijkt de biobeschikbaarheid toe te nemen (39).  Ook wordt de nanotechnologie ingezet om ervoor te zorgen dat curcumine beter kan worden opgenomen door het lichaam. Deze onderzoeken staan echter nog wel in de kinderschoenen (39).

Conclusie

De geelachtige wortel waar kurkuma van gemaakt wordt, lijkt een veelbelovend goedje. Curcumine, de werkzame stof uit kurkuma, laat in reageerbuisstudies veel positieve effecten zien. Sommige gerandomiseerde placebo-gecontroleerde onderzoeken laten ook positieve effecten zien, maar meer onderzoek is nodig om harde uitspraken te kunnen doen. Moet elke maaltijd dus voortaan geel kleuren? Neen, want de generalisatie naar de keuken is hierbij lastig te maken. Curcumine verliest zijn kracht door de bereiding en de absorptie in het lichaam is slecht. Daarnaast is meer onderzoek nodig naar de verschillende werkingsmechanismen in het menselijk lichaam. Gelukkig wordt op dit moment in Nederland onderzoek gedaan. Gebruik kurkuma dus in de typisch Aziatische gerechten, gewoon, omdat het lekker is!

Zoekactie PubMed: (“curcumin”[MeSH Terms] OR curcumin[tiab]) AND (“Systematic review”[tiab])

Bronnen

  1. Rossi RE, Whyand T, Murray CD, Hamilton MI, Conte D, Caplin ME. The role of dietary supplements in inflammatory bowel disease: a systematic review. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2016 Dec;28(12):1357-1364.
  2. Feng Y, Zhou J, Jiang Y.Resveratrol in lung cancer- a systematic review. J BUON. 2016 Jul-Aug;21(4):950-953.
  3. Daily JW, Yang M, Park S.Efficacy of Turmeric Extracts and Curcumin for Alleviating the Symptoms of Joint Arthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. J Med Food. 2016 Aug;19(8):717-29.
  4. Rodriguez GA, Shah AH, Gersey ZC, Shah SS, Bregy A, Komotar RJ, Graham RM. Investigating the therapeutic role and molecular biology of curcumin as a treatment for glioblastoma. Ther Adv Med Oncol. 2016 Jul;8(4):248-60.
  5. Derosa G, Maffioli P, Simental-Mendía LE, Bo S, Sahebkar A. Effect of curcumin on circulating interleukin-6 concentrations: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Pharmacol Res. 2016 Sep;111:394-404.
  6. Fusini F, Bisicchia S, Bottegoni C, Gigante A, Zanchini F, Busilacchi A.Nutraceutical supplement in the management of tendinopathies: a systematic review. Muscles Ligaments Tendons J. 2016 May 19;6(1):48-57.
  7. Ataie A, Shadifar M, Ataee R.Polyphenolic Antioxidants and Neuronal Regeneration.Basic Clin Neurosci. 2016 Apr;7(2):81-90.
  8. Penagini F, Dilillo D, Borsani B, Cococcioni L, Galli E, Bedogni G, Zuin G, Zuccotti GV.Nutrition in Pediatric Inflammatory Bowel Disease: From Etiology to Treatment. A Systematic Review. 2016 Jun 1;8(6).
  9. Momtazi AA, Derosa G, Maffioli P, Banach M, Sahebkar A.Role of microRNAs in the Therapeutic Effects of Curcumin in Non-Cancer Diseases. Mol Diagn Ther. 2016 Aug;20(4):335-45.
  10. Borges GÁ, Rêgo DF, Assad DX, Coletta RD, De Luca Canto G, Guerra EN.In vivo and in vitro effects of curcumin on head and neck carcinoma: a systematic review. J Oral Pathol Med. 2016 May 24.
  11. Vaughn AR, Branum A, Sivamani RK. Effects of Turmeric (Curcuma longa) on Skin Health: A Systematic Review of the Clinical Evidence. Phytother Res. 2016 Aug;30(8):1243-64.
  12. Sahebkar A, Cicero AF, Simental-Mendía LE, Aggarwal BB, Gupta SC.Curcumin downregulates human tumor necrosis factor-α levels: A systematic review and meta-analysis ofrandomized controlled trials. Pharmacol Res. 2016 May;107:234-42.
  13. Sahebkar A. Are curcuminoids effective C-reactive protein-lowering agents in clinical practice? Evidence from a meta-analysis. Phytother Res. 2014 May;28(5):633-42.
  14. Bartels CB, Cayton KC, Chuong FS, Holthouser K, Mehr SA, Abraham T, Segars JH.An Evidence-based Approach to the Medical Management of Fibroids: A Systematic Review. Clin Obstet Gynecol. 2016 Mar;59(1):30-52.
  15. Gaffey A, Campbell J, Porritt K, Slater H.The effects of curcumin on musculoskeletal pain: a systematic review protocol. JBI Database System Rev Implement Rep. 2015 Mar 12;13(2):59-73.
  16. Langhorst J, Wulfert H, Lauche R, Klose P, Cramer H, Dobos GJ, Korzenik J.Systematic review of complementary and alternative medicine treatments in inflammatory bowel diseases. J Crohns Colitis. 2015 Jan;9(1):86-106.
  17. Wu W, Geng H, Liu Z, Li H, Zhu Z.Effect of curcumin on rats/mice with diabetic nephropathy: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Tradit Chin Med. 2014 Aug;34(4):419-29.
  18. Yao M, Yang L, Wang J, Sun YL, Dun RL, Wang YJ, Cui XJ.Neurological recovery and antioxidant effects of curcumin for spinal cord injury in the rat: a network meta-analysis and systematic review. J Neurotrauma. 2015 Mar 15;32(6):381-91.
  19. Brondino N, Re S, Boldrini A, Cuccomarino A, Lanati N, Barale F, Politi P.Curcumin as a therapeutic agent in dementia: a mini systematic review of human studies. 2014 Jan 22;2014:174282.
  20. Zhang DW, Fu M, Gao SH, Liu JL.Curcumin and diabetes: a systematic review. Evid Based Complement Alternat Med. 2013;2013:636053.
  21. Sahebkar A.A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials investigating the effects of curcumin on blood lipid levels. Clin Nutr. 2014 Jun;33(3):406-14.
  22. Xiao Z, Li CW, Shan J, Luo L, Feng L, Lu J, Li SF, Long D, Li YP. Interventions to improve chronic cyclosporine A nephrotoxicity through inhibiting renal cell apoptosis: a systematic review. Chin Med J (Engl). 2013;126(19):3767-74.
  23. Maier HM, Ilich JZ, Kim JS, Spicer MT.Nutrition supplementation for diabetic wound healing: a systematic review of current literature. 2013 Jul-Aug;11(4):217-24.
  24. Ng SC, Lam YT, Tsoi KK, Chan FK, Sung JJ, Wu JC. Systematic review: the efficacy of herbal therapy in inflammatory bowel disease. Aliment Pharmacol Ther. 2013 Oct;38(8):854-63.
  25. Henrotin Y, Lambert C, Couchourel D, Ripoll C, Chiotelli E.Nutraceuticals: do they represent a new era in the management of osteoarthritis? – a narrative review from the lessons taken with five products. Osteoarthritis Cartilage. 2011 Jan;19(1):1-21.
  26. da Costa Santos CM, de Mattos Pimenta CA, Nobre MR.A systematic review of topical treatments to control the odor of malignant fungating wounds. J Pain Symptom Manage. 2010 Jun;39(6):1065-76.
  27. Hasani-Ranjbar S, Larijani B, Abdollahi M. A systematic review of the potential herbal sources of future drugs effective in oxidant-related diseases. Inflamm Allergy Drug Targets. 2009 Mar;8(1):2-10.
  28. Barasch A, Elad S, Altman A, Damato K, Epstein J.Antimicrobials, mucosal coating agents, anesthetics, analgesics, and nutritional supplements for alimentary tract mucositis. Support Care Cancer. 2006 Jun;14(6):528-32.
  29. Corpet DE, Pierre F.Point: From animal models to prevention of colon cancer. Systematic review of chemoprevention in min mice and choice of the model system. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2003 May;12(5):391-400.
  30. Chainani-Wu N. Safety and anti-inflammatory activity of curcumin: a component of tumeric (Curcuma longa). J Altern Complement Med. 2003 Feb;9(1):161-8.
  31. Hanai H, Iida T, Takeuchi K, et al. Curcumin maintenance therapy for ulcerative colitis: randomized, multicenter, double-blind, placebo-con- trolled trial. Clin Gastroenterol Hepatol 2006;4:1502–6.
  32. Aggarwal BB, Kumar A, Bharti AC. Anticancer potential of curcumin: preclinical and clinical studies. Anticancer Research. 2003;23:363-398.
  33. Aggarwal BB, Yuan W, Li S, Gupta SC. Curcumin‐free turmeric exhibits anti‐inflammatory and anticancer activities: Identification of novel components of turmeric. Mol nutr & food research 2013;57: 1529-1542.
  34. Gupta SC, Patchva S, Koh W, AggarwalDiscovery of curcumin, a component of golden spice, and its miraculous biological activities. Cl. Exp. Pharm and Phys 2012;39: 283-299.
  35. Schaffer M, Schaffer PM, Zidan J, Sela GB. Curcuma as a functional food in the control of cancer and inflammation. 2011;14:588-597
  36. Academisch Medisch Centrum, 2012. Geelwortel tegen tumoren, geraadpleegd via https://www.amc.nl/web/het-amc/nieuws/nieuwsoverzicht/nieuws/geelwortel-tegen-tumoren.htm op 20 november 2016.
  37. Academisch Medisch Centrum, 2013. AMC ontvangt 25000 euro voor kurkuma-onderzoek, geraadpleegd via https://www.amc.nl/web/Het-AMC/Nieuws/Nieuwsoverzicht/Nieuws/AMC-ontvangt-25.000-euro-voor-kurkumaonderzoek.htm op 20 november 2016.
  38. Panahi Y, Hosseini MS, Khalili N, Naimi E, Majeed M, Sahebkar A. Antioxidant and anti-inflammatory effects of curcuminoid-piperine combination in subjects with metabolic syndrome: A randomized controlled trial and an updated meta-analysis. Clin Nutr. 2015 Dec;34(6):1101-8.
  39. Anand P, Kunnumakkara AB, Newman RA, Aggarwal BB. Bioavailability of curcumin: problems and promises. Mol Pharm. 2007 Nov-Dec;4(6):807-18.