De afgelopen jaren zijn Nederlanders minder brood gaan eten, dit mede dankzij bestsellers als Broodbuik en de Voedselzandloper (1). Maar is dat wel zo verstandig met het oog op onze benodigde portie jodium?

Jodium: Eetbaar?

Jodium is bij de meeste mensen bekend als het prikkelende roodbruine goedje dat vroeger na een valpartij perse op je schaafwond moest. Niet gek, want gemengd met o.a. water werkt jodium desinfecterend. Uiteraard gaat dit blog over de eetbare variant van het mineraal, namelijk toegevoegd aan zout.

Gezondheidseffecten

Jodium is een spoorelement, wat betekent dat we er maar heel kleine hoeveelheden (microgrammen) van nodig hebben. Het mineraal speelt een belangrijke rol bij de productie van onze schildklierhormonen. Deze hormonen zijn nodig voor een goede groei, de ontwikkeling van het zenuwstelsel en onze stofwisseling. (2)

Bij een jodiumtekort gaat je schildklier trager werken en opzwellen, waardoor een dikke bult in de hals ontstaat (4). Dit wordt ook wel een struma of krop genoemd. Tijdens de zwangerschap en in onze eerste levensjaren kan een tekort aan jodium een verminderde cognitieve ontwikkeling veroorzaken (3). Van een lage jodiuminname ondervind je niet direct gevolgen, onze schildklier bevat namelijk een grote voorraad. Je merkt het dus pas na jaren. Een te hoge jodiuminname komt heel weinig voor en de meeste mensen kunnen dit zonder problemen verdragen (2).

jodium

Jodiuminname Nederland

Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat bijna alle Nederlanders tussen de 7 en 69 jaar voldoende jodium binnen krijgen. Wel ontdekten de onderzoekers een aantal groepen die risico lopen op een te lage jodiuminname, namelijk mensen die weinig brood eten, eters van brood met ongejodeerd zout, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. (3) In Nederland komt jodium van nature onvoldoende voor in onze voeding (2). Daarom wordt het toegevoegd aan keukenzout, beter bekend als jozo, en aan bakkerszout dat in brood wordt gebruikt. Sinds 2008 is het voor producenten toegestaan om jodium toe te voegen aan vrijwel alle voedingsmiddelen (5).

Interessant is dat zo’n 40% van de jodium die we dagelijks binnenkrijgen uit brood komt (5). En dat verklaart dus ook waarom mensen die maximaal één snee per dag eten, weinig jodium binnenkrijgen. Zelfs 35 – 40% minder in vergelijking met mensen die minstens 4 sneden eten (3). Belangrijke bronnen voor Nederlanders waarin jodium van nature aanwezig is zijn zuivelproducten en niet-alcoholische dranken als water, koffie en thee, vruchtensappen en frisdranken (5). Jodiumbronnen kunnen overigens per land verschillen. Zo is zuivel in de Verenigde Staten een belangrijke bron, door het gebruik van voedingssupplementen en desinfectiemiddelen met jodium in de Amerikaanse zuivelindustrie (6).

Aanpassen eetpatroon?

Behoor jij niet tot de door het RIVM aangemerkte risicogroepen? Dan kun je ervan uitgaan dat je automatisch de dagelijkse aanbeveling van 150 microgram binnen krijgt. Aangepaste aanbevelingen gelden voor kinderen (lager dan 150 microgram), zwangere en borstvoeding gevende vrouwen (hoger) (2). Behoor je wel tot de risicogroepen? Met 6 boterhammen per dag krijg je voldoende jodium binnen. Kies je regelmatig voor iets anders, vind je brood niet lekker of zijn 6 boterhammen wel erg veel? Eet dan regelmatig zeevis, eieren en zuivelproducten.

De hoeveelheid jodium in 6 boterhammen staat gelijk aan (2):

  • 100 tot 150 gram witvis (kabeljauw, koolvis, schelvis, rode mul)
  • 300 gram vette zeevis (haring, makreel, zalm, tonijn)
  • 400 gram platvis (schol, tong, heilbot)
  • 8 gekookte eieren
  • 1 kilo kaas
  • 14 glazen halfvolle melk (per glas 175 ml)
  • 5 kilo runderlappen

Overige bronnen van jodium (2, 6):

  • Zeewier -zoals kelp, nori, kombu, en wakame- is één van de beste bronnen van jodium, al kan het gehalte erg variëren per oogst en tussende soorten.
  • Groente en fruit, ook hier varieert het jodiumgehalte afhankelijk van de grond, bemesting en irrigatie. Voorbeeld zijn: erwten, maïs, reuzenbonen,gedroogde pruimen en bananen.

Goed om te weten is dat biologisch en glutenvrij brood meestal wordt gebakken met ongejodeerd zout (7). Geldt dit voor jou? Eet dan regelmatig bovenstaande producten en kook met gejodeerd keuken- en tafelzout. (Let op de hoeveelheid, zie ook mijn column ‘Korreltje zout’.) Bak je zelf brood? Dan is het aan te raden daarvoor bakkerszout te gebruiken. (2)

jodium

Bronnen

  1. VoedingNU, www.voedingnu.nl > Onrust over brood, november 2014
  2. Het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl > encyclopedie > jodium, 2015
  3. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), De jodiuminname van de Nederlandse bevolking na verdere zoutverlaging in brood, 2014
  4. Het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl > nieuws > krijg je voldoende jodium binnen?, 2014
  5. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Inzicht in de jodiuminname van kinderen en volwassenen in Nederland, 2012
  6. U.S. Department of Health and Human Services, National Institutes of Health, Bron: www.ods.od.nih.gov > factsheets > Iodide > Health Professionals, 2011
  7. Het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl > encyclopedie > gluten en het glutenvrij dieet, 2015