De afgelopen jaren zijn Nederlanders minder brood gaan eten, dit mede dankzij bestsellers als Broodbuik en de Voedselzandloper (1). Maar is dat wel zo verstandig met het oog op onze benodigde portie jodium?
Jodium: Eetbaar?
Jodium is bij de meeste mensen bekend als het prikkelende roodbruine goedje dat vroeger na een valpartij perse op je schaafwond moest. Niet gek, want gemengd met o.a. water werkt jodium desinfecterend. Uiteraard gaat dit blog over de eetbare variant van het mineraal, namelijk toegevoegd aan zout.
Gezondheidseffecten
Jodium is een spoorelement, wat betekent dat we er maar heel kleine hoeveelheden (microgrammen) van nodig hebben. Het mineraal speelt een belangrijke rol bij de productie van onze schildklierhormonen. Deze hormonen zijn nodig voor een goede groei, de ontwikkeling van het zenuwstelsel en onze stofwisseling. (2)
Bij een jodiumtekort gaat je schildklier trager werken en opzwellen, waardoor een dikke bult in de hals ontstaat (4). Dit wordt ook wel een struma of krop genoemd. Tijdens de zwangerschap en in onze eerste levensjaren kan een tekort aan jodium een verminderde cognitieve ontwikkeling veroorzaken (3). Van een lage jodiuminname ondervind je niet direct gevolgen, onze schildklier bevat namelijk een grote voorraad. Je merkt het dus pas na jaren. Een te hoge jodiuminname komt heel weinig voor en de meeste mensen kunnen dit zonder problemen verdragen (2).
Jodiuminname Nederland
Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat bijna alle Nederlanders tussen de 7 en 69 jaar voldoende jodium binnen krijgen. Wel ontdekten de onderzoekers een aantal groepen die risico lopen op een te lage jodiuminname, namelijk mensen die weinig brood eten, eters van brood met ongejodeerd zout, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. (3) In Nederland komt jodium van nature onvoldoende voor in onze voeding (2). Daarom wordt het toegevoegd aan keukenzout, beter bekend als jozo, en aan bakkerszout dat in brood wordt gebruikt. Sinds 2008 is het voor producenten toegestaan om jodium toe te voegen aan vrijwel alle voedingsmiddelen (5).
Interessant is dat zo’n 40% van de jodium die we dagelijks binnenkrijgen uit brood komt (5). En dat verklaart dus ook waarom mensen die maximaal één snee per dag eten, weinig jodium binnenkrijgen. Zelfs 35 – 40% minder in vergelijking met mensen die minstens 4 sneden eten (3). Belangrijke bronnen voor Nederlanders waarin jodium van nature aanwezig is zijn zuivelproducten en niet-alcoholische dranken als water, koffie en thee, vruchtensappen en frisdranken (5). Jodiumbronnen kunnen overigens per land verschillen. Zo is zuivel in de Verenigde Staten een belangrijke bron, door het gebruik van voedingssupplementen en desinfectiemiddelen met jodium in de Amerikaanse zuivelindustrie (6).
Aanpassen eetpatroon?
Behoor jij niet tot de door het RIVM aangemerkte risicogroepen? Dan kun je ervan uitgaan dat je automatisch de dagelijkse aanbeveling van 150 microgram binnen krijgt. Aangepaste aanbevelingen gelden voor kinderen (lager dan 150 microgram), zwangere en borstvoeding gevende vrouwen (hoger) (2). Behoor je wel tot de risicogroepen? Met 6 boterhammen per dag krijg je voldoende jodium binnen. Kies je regelmatig voor iets anders, vind je brood niet lekker of zijn 6 boterhammen wel erg veel? Eet dan regelmatig zeevis, eieren en zuivelproducten.
De hoeveelheid jodium in 6 boterhammen staat gelijk aan (2):
- 100 tot 150 gram witvis (kabeljauw, koolvis, schelvis, rode mul)
- 300 gram vette zeevis (haring, makreel, zalm, tonijn)
- 400 gram platvis (schol, tong, heilbot)
- 8 gekookte eieren
- 1 kilo kaas
- 14 glazen halfvolle melk (per glas 175 ml)
- 5 kilo runderlappen
Overige bronnen van jodium (2, 6):
- Zeewier -zoals kelp, nori, kombu, en wakame- is één van de beste bronnen van jodium, al kan het gehalte erg variëren per oogst en tussende soorten.
- Groente en fruit, ook hier varieert het jodiumgehalte afhankelijk van de grond, bemesting en irrigatie. Voorbeeld zijn: erwten, maïs, reuzenbonen,gedroogde pruimen en bananen.
Goed om te weten is dat biologisch en glutenvrij brood meestal wordt gebakken met ongejodeerd zout (7). Geldt dit voor jou? Eet dan regelmatig bovenstaande producten en kook met gejodeerd keuken- en tafelzout. (Let op de hoeveelheid, zie ook mijn column ‘Korreltje zout’.) Bak je zelf brood? Dan is het aan te raden daarvoor bakkerszout te gebruiken. (2)
Bronnen
- VoedingNU, www.voedingnu.nl > Onrust over brood, november 2014
- Het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl > encyclopedie > jodium, 2015
- Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), De jodiuminname van de Nederlandse bevolking na verdere zoutverlaging in brood, 2014
- Het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl > nieuws > krijg je voldoende jodium binnen?, 2014
- Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Inzicht in de jodiuminname van kinderen en volwassenen in Nederland, 2012
- U.S. Department of Health and Human Services, National Institutes of Health, Bron: www.ods.od.nih.gov > factsheets > Iodide > Health Professionals, 2011
- Het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl > encyclopedie > gluten en het glutenvrij dieet, 2015
Leuk informatief artikel!
Daar komt wel een kanttekening bij natuurlijk…
want wat eet je dan als je geen brood eet? Wel iets toch. En als dat iets nou iets is dat je zelf hebt gemaakt met de toevoeging van zout.. een pesto bijvoorbeeld?
Tja, als je zoals hierboven genoemd glutenvrij brood (of biologisch brood) eet, dan moet je even op je hoofd krabben. Maar, als je nou een kikkererwtensalade eet of je restje van je warme maaltijd van gisteren en daar toevallig niet zuinig bent geweest met jozo zout. Dan is er niet zoveel aan de hand. Oftewel het advies kan dus ook iets mondiger luiden.. gebruik de juiste zout ipv eet brood. Want zout eten kunnen we geloof ik ook als de beste!
Brood is niet perse broodnodig, maar zout toevoegen aan ons basis-gezonde-voeding misschien wel. Laat dan wel het zout in al het andere niet-gezonde voedsel achterwege. Oftewel, laat die koekjes en chips maar staan, dat was toch al niet zo goed voor je.
Mooie reactie!
Hi Eline! Dank voor je reactie! Goed om denk ik nog eens te benadrukken is dat de meeste NL-ders gewoon voldoende jodium binnenkrijgen. Mocht je inderdaad geen brood eten, dan eet je hopelijk iets anders. 😉 Goede bronnen van jodium zijn bv vis, eieren, zuivel, zeewier. En, zoals je zelf al aangeeft, als je basis voeding eet en daar wat jozo aan toevoegt -en het niet gezonde voedsel laat staan- is dat natuurlijk helemaal prima!
Wat ik mis in bovenstaand artikel is het noemen van zeewier. Afhankelijk van de soort zeewier kan dit ook een goede bron zijn, voor zover ik het begrijp. Het is nog niet erg gangbaar in Nederland maar wel in opkomst. Misschien nog leuk om uit te zoeken?
Wat betreft het gebruiken van jozo: ik dacht dat er aan bakkerszout meer jodium wordt toegevoegd dan aan jozo. Zou je dan niet meer zout binnenkrijgen als je alle benodigde jodium op die manier binnenkrijgt?
Hoi Chris, je hebt helemaal gelijk hoor! Zeewier is inderdaad een goede bron van jodium. Ik heb er echter voor gekozen dit niet op te nemen in mijn blog, om praktische redenen. De meeste lezers zullen hun jodium halen uit/gevoel hebben bij vis, eieren, zuivelproducten i.p.v. zeewier. Aan bakkerszout (65 milligram jodium per kilo zout) wordt inderdaad meer jodium toegevoegd dan aan jozo (21 milligram jodium per kilo zout). Je laatste vraag kom ik nog op terug.
Hoi Chris! Ik weet niet of ik je laatste vraag helemaal goed begrijp, maar bij deze een poging. In bakkerszout zit dus inderdaad meer jodium dan in jozo. Hoe je je jodium en zout binnen krijgt is natuurlijk afhankelijk van je eetpatroon en kan dagelijks verschillen. Zoals ik al schreef krijg je met 6 boterhammen je dagelijkse hoeveelheid jodium binnen (uit bakkerszout). Een boterham weegt ongeveer 30 gram, 6 dus 180 gram. In 100 gram volkorenbrood zit 466mg natrium = 1,2 g zout. Per 6 boterhammen dus ongeveer 2,2 g zout. Aanbevolen is dagelijks niet meer dan 6 g zout te eten.
Hee Maud, dank voor je antwoord! Wat ik bedoelde: als je al je jodium uit jozo zou halen, krijg je dan niet teveel zout binnen? Als ik even grof reken, obv de cijfers die jij noemt, moet je ongeveer 3x zoveel jozo als bakkerszout eten om genoeg jodium binnen te krijgen. Dan zit je eigenlijk al over de 6 g. Was adhv de reactie van Eline hierboven, zodoende moest ik er over nadenken.
Ik eet zelf ook niet zo veel brood en ook niet genoeg zeewier/zeevis. Wel weer veel eieren. Ik ga toch eens bekijken hoeveel jodium ik eigenlijk binnenkrijg 🙂
Inderdaad wat hier al wordt genoemd; zeewier.. want alles wat nu wordt genoemd is niet veganistisch. En het kan ook dat je genoeg jodium eet maar je lichaam het niet goed opneemt. Maar ik vroeg me af.. wat is eigenlijk ‘slechter’ .. ongezonde producten eten maar wél genoeg jodium binnen krijgen of gezond eten; veel groenten en onbewerkte producten maar weinig jodium? Of is dit niet zo te zeggen? Uiteindelijk zijn alle spoorelementen toch belangrijk?
Hoi Marlijn, dank voor je reactie! De meeste NL-ders (behalve de bovengenoemde risicogroepen) krijgen voldoende jodium binnen, dus no worries wat dat betreft. Voor wat betreft je vraag, dat kun je niet 1 op 1 met elkaar vergelijken.
Uiteraard genieten
veel groenten en onbewerkte producten sowieso de voorkeur.
Die jodium toevoeging is hopeloos achterhaald net als de IE in margarine.
Ik eet al jaren geen brood meer vanwege VEEL te VEEL zout ……
En dan die smerige zgn broodverbeteraar, vette kleffe troep wordt het.
In Frankrijk bakt men wel lekker brood, helaas ook veel te zout, maar verder prima!
Als onze bakkers nou eens gezonder nadenken, misschien wordt het nog wat.
Lastig voor die voorgeprogrammeerde robots………
(5x vis per week en GEEN brood, er zijn zoutarme alternatieven gelukkig)
Kun je idd doen.
5 keer per week vis eten.
Betwijfel het of dat zo gezond is.
En vis is ook niet perse heel duurzaam.
Inderdaad een moeilijke kwestie, die jodium.
Want zout eten we al teveel, vis mag je niet teveel eten omwille van de verontreiniging, van eieren is één ei per dag oké, maar je moet er 8 eten om aan je hoeveelheid jodium te komen, …
Wat ik me afvraag. Waar blijven al die dikke kelen met struma of krop?
Is het werkelijk zo dramatisch om te weinig jodium binnen te krijgen als je geen brood eet?
De hype koolhydraatarm eten zal hier alvast niet bij helpen..
Ja, zo’n opgezwollen schildklier kan heel vervelend (en lelijk) zijn. Mijn moeder heeft het heel erg, dus toennik het kreeg zag ik het heel snel. Daarna Jozo ipv gaan gebruiken en dat werkt gelukkig goed. Ik heb het voordeel dat ik een lage bloeddruk heb en wat extra zout zal voor mij niet meteen negatieve gevolgen hebben gelukkig.
Er is mij eens gezegd dat er in biologisch brood meer magnesium zit en dat het o.a. daarom te prefereren is boven niet-biologisch brood (want volgens sommigen is onze bodem zeer magnesium-arm). Ook wordt gezegd (voedingscentrum) dat je van zeewier niet op aan kan ivm zeer wisselende hoeveelheden jodium. Alleen jozo is niet toereikend, of je moet erg veel zout nemen zoals Chris hierboven ook al constateerde. Ik eet geen dierlijke producten. Dus… wat is nu goed? Kun je jodium trouwens gewoon laten testen in je bloed?
Ik eet nu 4,5 jaar mijn eigen gebakken zuurdesembrood, met een normale hoeveelheid ongejodeerd zout, beleg vrijwel dagelijks één boterham met zalm, eet dagelijks 2 soorten fruit af en toe een visje en heb toch struma gekregen. En nog veel meer daaraan gerelateerde gezondheidsklachten.
Nu neem ik sinds 6 weken dagelijks een tablet Kelp(zeewier) en jozo zout in mijn brood. Dit schijnt te werken. De klachten nemen af, met als resultaat: Minder hartritmestoornissen, geen uitbreiding van huiduitslag, minder vergeetachtig,geen haaruitval meer, minder vermoeid, beter gezichtsvermogen, geen schimmelinfecties meer en afnemende spierklachten.
Ik zorg er nu voor voldoende jodium binnen te krijgen zodat deze sluipmoordenaar geen kans meer krijgt.
Hoeveel zeewier en welk soort zeewier moet je dagelijks eten als veganist om voldoende jodium binnen te krijgen als je biologisch brood eet waar geen gejodeerd zout in zit? Ik heb erg veel moeite hier een gedegen antwoord op te vinden op internet. Mijn dank is groot!
Je kan ook jodiumduppels nemen . Dan hoef je daar niet meer aan te denken. In vitaminewinkel te krijgen 1 druppel is 75mcg. (Voor als je weinig brood eet, of biologisch brood)
hoi! in de Nevo tabel en op voedingscentrum bevat 1 snee brood 24 mg jodium en 1 glas melk (of andere zuivel) 22 mg. Dan is vervanging van brood door 14 porties zuivel het dubbele. of is de inname van jodium uit zuivel minder effectief?