Kroketgate: hoe slecht is een broodje kroket nu echt voor je sportprestaties?

Na het duel in de kwartfinales om de KNVB beker tussen Feyenoord en Heracles was niet de overwinning het gesprek van de dag maar het eetgedrag van Feyenoordspits Michiel Kramer. Als bankzitter stond hij in de rust van het duel pontificaal met alle camera’s op zich gericht een broodje kroket naar binnen te werken. Omdat het toch een beetje oliebollentijd is qua nieuws is dit incident(je) ook maar meteen omgedoopt tot ‘kroketgate’. Een dag later wordt hij voor één duel geschorst door zijn eigen club (1,2). Terecht, of is een broodje kroket gewoon prima sportvoedsel?

Zeldzame momenten in de sport

Ik loop al een tijdje mee in de sportwereld. Zelfs bij de jongste kinderen heb ik nog nooit meegemaakt dat ze tijdens een sportwedstrijd en public een broodje kroket of vergelijkbaar aan het verorberen waren. En ik heb geleerd dat als een sporter iets doet wat (bijna) nooit voorkomt of nog niet eerder gedaan is, dit twee dingen kan betekenen. De sporter is briljant, of er is sprake van dommigheid. Briljant was bijvoorbeeld de Amerikaan Dick Fosburry die in 1968 Olympisch goud won op het hoogspringen door met zijn rug over de lat te gaan in plaats van via een buikrol, klik hier vanaf minuut 3 (3). Nu doet iedereen dat. Dommigheid komt vele malen vaker voor, en wel in twee varianten: bewuste dommigheid en onbewuste dommigheid. Bewuste dommigheid is de boel bedriegen, de tegenstander benadelen en/of jezelf bevoordelen, in de hoop dat niemand erachter komt. Denk aan de Olympische Spelen in Sotsji waarin de Russen op grote schaal urine- en bloedstalen hebben omgewisseld in hun eigen doping lab om hun eigen sporters negatief te laten testen; of het plaatsen van een motortje in je fiets wat de Belgische wielrenster Femke van den Driessche deed waardoor haar concurrentie louter haar achterwiel kon zien (4,5). Of je eet een broodje kroket in de rust van een voetbalwedstrijd omdat je hoopt een transfer af te dwingen, zoals de diverse tongen beweren (6). Persoonlijk zie ik niet in dat het eten van een broodje kroket tijdens een wedstrijd in welk voordeel dan ook werkt voor een topsporter, maar dat is misschien mijn naïviteit. Met onbewuste dommigheid benadeel je vooral jezelf, of je team. Je vergeet te drinken tijdens een marathon waar het meer dan 30 graden is, je vergeet je hockeystick mee te nemen naar een cruciaal play-off duel of je gaat de dag voor het wereldkampioenschap in India street-food eten in de straten van New Delhi.  Of je eet een broodje kroket in de rust van een voetbalwedstrijd omdat je geen idee hebt dat dit niet prestatie bevorderend werkt. In dat laatste geval zou ik als Feyenoord zijnde toch mijn spelers een spoedcursus sportvoeding aanbieden vóór de eerstvolgende wedstrijd.

Prestatievermogen op een broodje kroket

Duidelijk moge zijn dat het eten van een broodje kroket in de rust van een voetbalwedstrijd, met nog 45 minuten te gaan dus, geen voordelen heeft voor je prestatievermogen. Er zit namelijk weinig in waar je wat aan hebt tijdens 45 minuten inspanning. Een wit broodje  met een gefrituurde kroket levert een dikke 330 kcal op en maar liefst 15,4 gram vet. De aannames van ‘wit broodje’ en ‘gefrituurde’ kroket zijn niet empirisch onderzocht maar wel aannemelijk. Het witte broodje is in volle glorie te zien op de beelden (1,2) en ik heb in mijn carrière als sportdiëtist nog geen één sportkantine of sportclub gezien waarin men de kroketten bakte in de oven of met een air fryer. Indien dit wel zo is, bied ik Kramer en Feyenoord bij voorbaat mijn excuses aan (en overigens komt dit nog steeds uit op een dikke 250 kcal en bijna 8 gram vet) (7). Hoe dan ook, het is vooral het vet- en eiwitgehalte (in beide scenarios) wat de prestatie de das om doet. Voor presteren op hoge intensiteit zoals een voetbalwedstrijd zijn koolhydraten de primaire brandstofbron (8). Nu bevat het broodje kroket ook wel 38 gram koolhydraten zoals je in onderstaande tabel kunt zien. Het jammere daarvan is dat je er simpel gezegd letterlijk en figuurlijk geen bal aan hebt. Door het hoge eiwit- en vetgehalte vertraagt de maaglediging (9,10). De maaglediging varieert van een halfuurtje tot een uur of 3 afhankelijk van de samenstelling van de maaltijd (11). De vetten en eiwitten in het broodje kroket zullen die maaglediging op zijn zachts gezegd niet versnellen en de koolhydraten in het broodje zullen pas tijdens of na de cooling down hun functie kunnen vervullen. Toch fijn dat je als een speer gaat als het er niet meer toe doet. En mocht je in minuut 46 moeten invallen heb je echt een probleem. De toevoer van zuurstofrijk bloed moet dan verdeeld worden over de skeletspieren om een sprintje te kunnen trekken, en tussen het spijsverteringskanaal om die enorme hoeveelheid kcal, vetten en eiwitten te verteren (9,10). Dit betekent dat je onmogelijk op een hoge intensiteit te werk kan gaan. De spieren hebben minder zuurstof tot hun beschikking. Of, zoals mijn collega Titia bij Editie NL aangaf ‘het ligt nogal zwaar op de maag’ (12). Geen speld tussen te krijgen. Kortom: een broodje kroket kun je vanuit geen enkele invalshoek ‘sportvoeding’ noemen.

Ja maar (deel 1)…

Ja maar, Martijn Katan (hoogleraar voeding) heeft ooit gezegd dat een broodje kroket gezonder is dan een broodje kaas (12). Dus zo erg is het toch niet? Ehhh. Ik denk dat er nooit iemand beweerd heeft dat een broodje kroket gezond is, laat staan dat het je sportprestatie positief beïnvloedt. ‘Gezonder dan..’ is een vergelijkbare redenering als ‘minder schadelijk dan….’. Alcohol is minder schadelijk dan roken als het gaat om het risico op longkanker, maar dat betekent niet dat alcohol gezond is. Zoals je in tabel 2 kunt zien bevat een broodje kaas méér verzadigd vet dan een broodje kroket. In dat opzicht kun je zeggen dat een broodje kroket wat dat aspect betreft gezonder is als het gaat om het risico op hart- en vaatziekten. Wat dus niet betekent dat het gezond is, aangezien er een overload aan zout in zit wat weer nadelig is. Zucht. Voeding is toch best ingewikkeld.

Ja maar (deel 2)…

Ja maar, er zitten toch veel snelle koolhydraten in een broodje? Correct. Punt reeds getackeld twee alinea’s geleden met het feit dat de eiwitten en vetten in de kroket op dat broodje de snelheid van de opname van die snelle koolhydraten aardig verpest.

Ja maar (deel 3)…

Ja maar, die suikers in sportdrankjes en sportvoeding zijn ook niet gezond. Helemaal mee eens. Maar tussen ‘gezond’ en ‘functioneel’ zit een wereld van verschil. Bleekselderij is best gezond, maar als je een triatlon gaat lopen op drie stengels bleekselderij kom je hooguit in je hallucinaties bij de finish streep. Een sportdrankje op gezette tijden is dan toch functioneler. De vergelijking tussen een broodje kroket en een sportdrankje gaat sowieso mank aangezien er geen sprake was van inspanning op dat moment. En mochten er gerede aanwijzingen zijn dat hij het veld in zou moeten zou een banaantje voor de komende 45 minuten net zo effectief zijn als een flesje van een willekeurige commerciële sportdrankfabrikant.

Ja maar (deel 4)…

Ja maar, hij mag toch lekker zelf bepalen wat hij eet? Ja. Nee. Weet ik eigenlijk niet. Ik weet niet wat de afspraken zijn binnen de club. Ik weet wel wat ik vind. En dat is dat je als (top)sporter een voorbeeldfunctie hebt. 15% van de Nederlandse kinderen heeft overgewicht, en dat getal is hoger in de grote steden zoals Rotterdam (14). Om dan voor het oog van de camera’s en de natie als topsporter een broodje kroket te gaan  knagen tijdens een wedstrijd die bepalend is voor het feit of je wel of niet in de race van een belangrijke prijs blijft vind ik nogal een dingetje. Een dingetje dat inhangt tussen bewuste en onbewuste dommigheid. Maar die zeker geen positieve boost geeft aan de strijd voor het belang van gezonde voeding voor jonge (top)sporters.  Een broodje kroket is niet gezond. Een broodje kroket is geen sportvoeding. Een broodje kroket verbetert je prestatie niet. Punt.

Tabel 1. Voedingswaarde broodje kroket (1 wit bolletje a 45 g + 1 gefrituurde kroket)

Tabel 2. Voedingswaarde broodje kaas (1 wit broodje a 45 g + 2 plakken kaas a 20 g)

Interesse in sportvoeding? Vera is mede auteur van het boek Eet als een atleet. Klik hier voor meer info.

Bronnen

1. Van Bronckhorst niet blij met ‘kroketgate’ bij Feyenoord. Geraadpleegd op 23-12-2017
2. Kramer na ‘kroketgate’ uit Feyenoordselectie gezet. Geraadpleegd op 23-12-2017
3. The Guardian. 50 stunning Olympic moments No28: Dick Fosbury introduces ‘the flop’. Geraadpleegd op 23-12-2017
4. IOC suspends Russian NOC and creates a path for clean individual athletes to compete in PyeongChang 2018 under the Olympic Flag. Geraadpleegd op 23-12-2017
5. UCI schorst motormeisje van den Driessche zes jaar. Geraadpleegd op 23-12-2017
6. ‘Ik kan me voorstelen dat Kramer zich eerst in de eredivisie wil bewijzen’. Geraadpleegd op 23-12-2017
7. Eetmeter. Geraadpleegd op 23-12-2017
8. Thomas DT, Erdman KA, Burke LM. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and Athletic Performance. J Acad Nutr Diet. 2016 Mar;116(3):501–28
9. Whitney, E. et al. Understanding Nutrition. Cengage Learning, 14th edition, 2015
10. McArdle WD, Katch I, Katch L. Sports and exercise nutrition. Wolters Kluwer, 4th edition, 2012
11. Kirchmann, LL. Anatomie en Fysiologie van de mens. Reed Business, 5e druk, 2012
12. Editie NL – Uit de selectie gezet door kroket. Geraadpleegd op 23-12-2017 (met medewerking van Titia, co-auteur van ons boek Eet als een atleet)
13. Een kroket is gezonder dan u denkt. Geraadpleegd op 23-12-2017
14. Volksgezondheid en zorg. Overgewicht kinderen. Geraadpleegd op 23-12-2017