Wat is nu het belangrijkste als je gezonder wilt gaan leven? In vrouwenbladen lees je hoe gezond die dure gojibessen wel niet zijn, en dat je in januari toch zeker een paar dagen moet detoxen. Maar van tijdelijke trends word je niet gezond, dus spaar je energie voor de rest van 2015.
Gezonde voeding gaat niet om de details
Eet jij al sinds je tienerjaren elke ochtend hetzelfde? Dan heeft dat een groot effect op je gezondheid. Heb je al eens goed nagedacht over wat je al jarenlang elke dag eet? Of lees je liever over die 10 gram chocolade die je bovenop je dagelijkse kostje kan eten en wellicht je gezonder maakt.
Die sapkuur van drie dagen die je ooit deed als “detox” naar aanleiding van een VIVA artikel heeft geen enkel effect op je gezondheid. Wellicht heeft het een klein direct effect op hoe je je voelt tijdens de kuur (zwakjes, moe en energieloos), maar er is geen associatie tussen dergelijke tijdelijke voedingstrends en uiteindelijke gezondheid: b.v. het risico op overlijden aan hartziekten of het ontstaan van diabetes.
Deze chronische ziekten krijg je (meestal) ook niet plotseling na het eten van een pizza met extra kaas op je 30ste verjaardag. Nee, de ziektes die je met voeding kan voorkomen krijg je meestal pas als je jarenlang ongezond hebt gegeten (of wanneer je pech hebt met je genen) vanaf je 50ste of 60ste.
Eventjes gezond leven heeft weinig nut
Heb je je hele leven als vrachtwagenchauffeur gewerkt, elke dag een wit broodje bal gegeten en nooit gesport, dan is de kans vrij hoog dat na je pensioen je bloedvaten vol zitten met vastgekoekt cholesterol. Dat diezelfde vrachtwagenchauffeur als twintiger nog professioneel zwemkampioen was maakt dan weinig uit.
Wat je vandaag eet, of welke voedingshype je alleen in 2014 volgde, heeft nauwelijks effect op je gezondheid wanneer je “normale” eetpatroon al jaren ongezond is. Er is geen snelle fix voor een gezond dieet, dus laten we onze dan ook niet druk maken over deze details.
Voedingsonderzoek pas 65 jaar jong
Over de details hebben we ook nog eens weinig goede informatie. Voedingswetenschap is namelijk nog relatief jong. Al in 1200 BC wisten we veel van wat we nu weten over astronomie, maar pas sinds de jaren 30 doen we studies naar de associatie tussen voeding en gezondheid.
Het echte werk begon allemaal met de Seven Countries Study, de eerste internationale cohortstudie waarin ze vanaf 1958 meer dan 11.000 mannen volgden en registreerden wat zij aten. In die tijd wisten we nog niet wat de oorzaak van hart- en vaatziekten was. Rond 1970 ontdekten we voor het eerst dat consumptie van verzadigd vet, en serum cholesterol geassocieerd waren met het overlijden aan hart- en vaatziekten (www.sevencountriesstudy.com).
Zoeken naar de quinoa in de hooiberg
Pas in de laatste decennia zijn we gaan kijken naar het effect van individuele voedingsstoffen op de gezondheid. De studies die je daarvoor nodig hebt: gerandomiseerde interventiestudies, kosten veel geld, zijn moeilijk om uit te voeren en duren lang (als je ze goed wil doen).
Het effect van dat ene handje gojibessen, wat je waarschijnlijk niet de rest van je leven iedere dag gaat eten, is moeilijk te meten. We weten pas na jarenlange studies in mensen die dat hun hele leven doen wat zo’n nieuw drankje doet voor je risico op hart- en vaatziekten.
Lange adem voor echte gezondheidseffecten
Gezondheid is een lange-termijnkwestie. Het enige directe effect van voeding op de gezondheid zien we bij acute allergieën of intoleranties, en na het eten van twee borden chili con carne. Maar van dat soort ongemakken kunnen we vrij snel een oorzaak aanwijzen en ze zijn makkelijk te voorkomen; daarvoor is geen duur onderzoek nodig.
Als jij straks zelf met pensioen bent weten we misschien pas of gojibessen goed of slecht voor je zijn, want het ontstaan van een chronische ziekte gebeurt niet in een paar weken.
Goede lange-termijn voornemens
Ben je dit jaar met goede voornemens begonnen, en staat afvallen of gezonder worden op je lijstje? Kijk dan vooral naar wat je elke dag eet en steek geen energie in tijdelijke trends. Het kost al zoveel moeite om je eetgewoonten aan te passen, doe het dan op zijn minst op basis van wetenschappelijk bewijs en met de intentie om het jarenlang vol te houden. Je kan je namelijk maar om een ding tegelijk druk maken, en die gojibessen lijken me het niet waard.
- Voor Deel II van dit artikel maak ik een top 10 prioriteitenlijst van welke voedingsmiddelen het meeste effect hebben op je gezondheid.
HULDE 😀
Is het noemen van de Seven Countries Study, zonder iets te zeggen over de kritiek op het onderzoek (cherry picking uit de resultaten van 21 landen bijvoorbeeld). nog wel van deze tijd? Ik snap dat het als voorbeeld van een langlopend onderzoek wordt genoemd, maar als je naar de controverse rondom het onderzoek kijkt weet ik niet of dit het beste voorbeeld is. Of wordt dit onderzoek nog steeds als een hoeksteen van de huidige voedingswetenschap gezien? Oprechte vraag, ik probeer me goed in te lezen qua voeding maar ben geen diëtist.
Hi Christian,
Goed dat je zo scherp bent. De Seven Countries Study was in zijn tijd (de jaren ’50) revolutionair in de zin dat het de eerste internationale prospectieve cohortstudie was die onderzoek deed naar voeding en gezondheid, en daarom noem ik hem: als voorbeeld dat we pas heel kort voedingsonderzoek doen.
Uit een dergelijke studie komen correlaties (dus geen causale verbanden) tussen het eetpatroon van mensen en harde gezondheidsuitkomsten. Daarom was het een goede studie om nieuwe hypothesen op te stellen die we daarna hebben kunnen testen met nieuwe voedingsstudies.
De onderzoekers zijn zelf de eersten om te zeggen dat de allereerste cross-culturele uitkomsten (na 5 jaar onderzoek) vooral waardevol zijn voor het algemene beeld wat ze geven (lees er alles over hier: http://sevencountriesstudy.com/study-findings) en niet gebruikt moeten worden voor individueel advies. Deze studie is erg waardevol geweest in het opstarten van nieuwe studies op dit gebied waardoor we nu de huidige (relatieve) volledigheid van informatie hebben over de relatie tussen voeding en gezondheid.
Op dit moment hebben we betere studies en meta-analyses (altijd beter dan een enkele studie) waaruit we conclusies kunnen trekken die nuttig zijn voor de huidige aanbevelingen.
Wetenschap zelf is dus net als een gezonde leefstijl vooral een lange-termijn inspanning: vele beetjes maken een mooi (en betrouwbaar) eindresultaat.
– Liesbeth
Hi Christian,
Aangezien ik niet alles weet over de Seven Countries Study (SCS), heb ik een van de hoofdonderzoekers van de studie, Professor Daan Kromhout, gevraagd om een reactie te geven op je bericht. Hij is zo aardig geweest om een volledige uitleg te geven over de studie en zijn resultaten. Zie zijn reactie hieronder. Verder kan je alles zelf over de studie lezen op http://www.sevencountriesstudy.com, mocht je meer informatie willen hebben.
“De 16 cohorten van de Seven Countries Study (SCS) hebben niets met cherry picking te maken. Keys heeft met subsidie van de National Institutes of Health in de VS en van lokale geldschieters in de zeven landen dit onderzoek opgezet.
Hij heeft voordat hij met het onderzoek begon geprobeerd ook cohorten op te starten in o.a. de UK, Denemarken en Zweden. Dat is niet gelukt omdat voor deelname van die landen geen financiering is verkregen. In de SCS gaat het om associaties tussen verzadigd vet, serum cholesterol en hartinfarct op GROEPsniveau en niet op individueel niveau. Associaties op groepsniveau hebben een geringer bewijskracht dan associaties op individueel niveau.
Keys heeft in experimenten op individueel niveau laten zien dat als je de inname van verzadigd vet en cholesterol in de voeding verlaagt en de inname van meervoudig onverzadigd vet verhoogt dat je dan een aanzienlijke verlaging van serum cholesterol kunt verkrijgen. Als je het gemiddelde verschil van het SCS cohort in Oost-Finland neemt en vergelijkt met het gemiddelde serum cholesterol gehalte op Kreta dan vind je een verschil van 59 mg/dl.
Je kunt op grond van gecontroleerde voedingsproeven 2/3 van het verschil in serum cholesterol verklaren uit de verschillen in de hoeveelheid verzadigd vet en cholesterol in de voeding tussen Oost-Finland en Kreta. Als daaraan nog de verschillen in kookkoffie (serum cholesterol verhogend) en peulvruchten (serum cholesterol verlagend) toevoegt zie je dat verschillen in serum cholesterol tussen Oost-Finland en Kreta bijna geheel verklaard kunnen worden door verschillen in de voeding in beide cohorten.
De conclusie is dat verschillen in verzadigd vet in de voeding een belangrijke bijdrage leveren aan de verklaren van de verschillen in serum cholesterol maar dat behalve verzadigd vet ook ander componenten van de voeding hier een rol bij spelen. Uit eindelijk draait het dus om het totale voedingspatroon en is verzadigd vet een element daarin.”
Hopelijk geeft dit een volledig antwoord op je reactie.
– Liesbeth
Leuk artikel en helemaal waar natuurlijk!
Hi Liesbeth,
Ik ben het ook eens met Cristian, en misschien val ik dan met name over de zin “we ontdekten voor het eerst dat de consumptie van verzadigd vet en serumcholesterol geassocieerd waren met het overlijden aan hart- en vaatziekten”. Het is de vraag of dat toen wel ontdekt is, en in ieder geval heeft Ancel Keys (de onderzoeker zelf) tot het eind van zijn leven volgehouden dat dat wel het geval was. Helaas bleek er fors gefraudeerd met de cijfers, en zijn in veel landen de dieetadviezen nog steeds gebaseerd op deze destijds gevonden associatie. Ook in Nederland, al heb ik begrepen dat de nieuwe richtlijnen Goede voeding iets genuanceerder zijn op dit punt. Aanbevolen literatuur: Death by Food Pyramid van Denise Minger.
Hi Sandra,
Je hebt waarschijnlijk ergens gelezen dat de Seven Countries Study (SCS) geen goede studie is. Ik kan niet op al je vragen in detail ingaan, aangezien ik de studie niet heb uitgevoerd, daarom heb ik een van de hoofdonderzoekers van de studie, Professor Daan Kromhout, gevraagd om een reactie te geven op je bericht. Hij is zo aardig geweest om een volledige uitleg te geven over de studie en zijn resultaten. Zie zijn reactie hieronder. Verder kan je alles zelf over de studie lezen op http://www.sevencountriesstudy.com, mocht je meer informatie willen hebben.
“Keys heeft niet gefraudeerd maar geprobeerd aan te tonen dat verzadigd vet een determinant is van serum cholesterol zowel op groepsniveau (Seven Countries Study) als op individueel niveau (in gecontroleerde voedingsproeven).
We hebben de afgelopen 40 jaar geleerd dat er meer is dan verzadigd vet dat van belang is voor het verhogen van het serum cholesterol en de kans op een hartinfarct.
Het enige wat je Keys kunt verwijten is overinterpretatie van de sterkte van de verbanden tussen verzadigd vet, serum cholesterol en hartinfarct.
Overinterpretatie is een veel voorkomend fenomeen in de wetenschap bij nieuwe ontdekkingen. Kijk maar naar alle grote ontdekkingen in het kankeronderzoek die in tweede instantie altijd tegenvielen.
Zie ook mijn antwoord aan Christian Bakker”
Hopelijk geeft dit een volledig antwoord op je reactie.
– Liesbeth
En… Wanneer komt deel 2?
Ik wacht met spanning op deel II
Hoi Liesbeth,
Met veel belangstelling heb ik deel 1 gelezen toen het werd geplaatst. Ben dan ook erg benieuwd naar deel 2.. En zo te lezen met mij nog meer. Wanneer komt deze?
Groetjes
Dag Dames,
Bedankt voor de belangstelling! Het is nogal een complex stuk dus ik ben er nog even mee bezig, waarschijnlijk ergens volgende week live.
Groetjes,
Liesbeth
Hi Liesbeth,
Ik was op zoek naar tips voor een gezonde leefstijl en toen kwam ik uit op jouw artikel! Erg leuk en heel erg interessant! Ik heb mezelf er ook op betrapt dat ik meeging in tijdelijke trends, maar jouw artikel geeft mij wel nieuwe inzichten! Heel erg bedankt!
Groet,
Sonja Starink