Begin dit jaar kwamen de makers van Cowspiracy met een nieuwe documentaire genaamd ‘What the Health’ over de gezondheidseffecten van vlees- en zuivelconsumptie. Maar na het kijken van deze docu bleef verwondering over. Want wat klopt er wel én niet? Wat kunnen we er nou écht mee? Lees het allemaal in dit gesprek tussen plant-based foodies Maud en Saraï!

De docu is gemaakt door Kip Andersen, een veganistische activist die écht heel graag wil dat zo veel mogelijk mensen plantaardig gaan eten. In zijn eerder verschenen documentaire Cowspiracy ging het voornamelijk over de negatieve effecten van de vleesconsumptie op het milieu. In deze docu gaat het dus vooral om de gezondheid en dat deze negatief wordt beïnvloed door het consumeren van dierlijke producten (met name vlees en zuivel). Hij vertelt daarnaast ook over de farmaceutische industrie, maar wij focussen op het voedingskundige deel van de docu.

Plantaardig eten

Saraï: “Als plantaardige foodie vind ik het goed te zien wanneer mensen bewustere keuzes maken en wat meer plantaardig gaan eten. Dat iemand meer plantaardig (of vegan) wilt gaan eten vanwege een beter welzijn van dieren, milieu of gezondheid (mits op de goede manier toegepast) vind ik hartstikke goed, zolang de keuze niet gebaseerd is op bangmakerij. Dat laatste kwam voor mij wel enorm veel terug in de docu en was niet nodig geweest.”
Maud: “Helemaal met je eens! Vroeg jij je trouwens ook af wat de mensen, die aan het eind van de docu twee weken plantaardig eten, precies te eten kregen (en nog belangrijker: hoe ze daarvoor aten)? Echt jammer dat Anderson daar niet op inging! Zoals die ene mevrouw die na twee weken plantaardig weer kon lopen en bijna geen medicijnen meer slikte. Het deed mij vooral aan een Telsell reclame denken.”
Saraï: “Ja, precies. Het leek nu ineens alsof plantaardig eten voor iedereen de beste optie is, terwijl we weten dat er meerdere voedingspatronen (zoals het mediterraanse) gezond zijn en er niet one size fits all is.”

Vlees en kanker

Saraï: “Wat me opviel was het verband tussen vlees en het risico op (darm)kanker, opnieuw, volledig uit z’n verband is getrokken. Eind 2015 kwam de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) met een persbericht dat de gezondheidseffecten van de consumptie van zowel rood- als bewerkt vlees zijn gereviewd (1,2). Door middel van meta-analyses (3,4) werd gesteld dat er een verband is tussen de consumptie van rood en bewerkt vlees en de incidentie van met name dikke darmkanker. Belangrijk is te onthouden dat een verband (= relatie) niet direct causaliteit (oorzaak-gevolg) betekent. Ook worden hier epidemiologische studies aangehaald en deze studies kunnen alleen correlaties aantonen, geen causaliteit. Met andere woorden, je kunt ook dikke darmkanker krijgen als je geen vlees eet!”
Maud: “Haha, ja mijn ogen begonnen ook te rollen. Kijk, dat het niet gezond is om veel vlees te eten was natuurlijk bekend. Daarom raadt het Voedingscentrum ook aan het eten van vlees te beperken tot 500 gram per week, waarvan maximaal 300 gram rood vlees, zoals rundvlees en varkensvlees (5). Wist je trouwens dat Nederlandse mannen dagelijks gemiddeld 105 gram rood vlees en 55 gram bewerkt vlees eten (6)? Vrouwen 65 gram rood vlees en 35 gram bewerkt vlees (6). Het WHO verband tussen vlees en darmkanker betekent voor een jou en mij (een individu dus) dat bij een dagelijks gebruik van 100 gram rood vlees ten opzichte van iemand die geen rood vlees eet, het risico op darmkanker mogelijk toeneemt van 6 op de 100 naar 7 op de 100 (7).

Vlees en diabetes

Maud: “Hier was ik echt verbaasd! Kippenvlees en een verhoogd risico op diabetes mellitus type 2? Daarom ben ik eens gaan zoeken naar wat onze Gezondheidsraad daarover zegt. Zij concluderen dat het aannemelijk is dat er een verband is tussen de consumptie van rood vlees en bewerkt vlees en een hoger risico diabetes, het verband is bij bewerkt vlees sterker dan bij totaal rood vlees (6). Maar dit gaat over rood en bewerkt vlees! En wederom: een verband betekent geen causaliteit. Voor wit vlees (o.a. kip) concluderen ze: ‘Het verband tussen een hoog gebruik van wit vlees (100 g per dag) en het risico op diabetes mellitus type 2 is niet eenduidig. (8)’ Kortom, er is ooit wel eens een verband aangetoond, maar als je een hele hoop studies naast elkaar legt kun je niet zeggen dat wit vlees diabetes mellitus type 2 veroorzaakt. Weer een mooi gevalletje van ‘cherry picking’.
Saraï: “Ik vond het ook zo gek dat de hele diabetes epidemie aan de vlees- en vetinname ligt. De oorzaak van diabetes is multifactorieel, waarbij voeding een onderdeel is. Ze stellen dat koolhydraten niet dik maken (maar vet wel?), wat natuurlijk klinkklare onzin is. Het gaat om de energiebalans. En koolhydraten kunnen niet in je lichaam naar vet worden omgezet? Misschien moeten die zogenaamde expert de term lipogenese eens opzoeken.”

Confirmation bias

Saraï: “Deze vertekening, confirmation bias, ontstaat doordat er een voorkeur is voor bevestiging van de denkwijze en de intentie waar deze docu voor gemaakt is. Met andere woorden: er wordt selectief gekeken naar de ‘wetenschappelijke bewijsvoering’ en alleen de onderzoeken die de eigen overtuiging bevestigen, worden meegenomen. Zonde, want door dit cherry picking, ontstaat er een enorm scheef beeld van wat de wetenschap tot nu toe allemaal heeft ontdekt. Het is vooral heel veel alarmisme, want echt wetenschappelijk bewijs dat een veganistisch dieet helpt bij zowel preventie als behandeling van deze chronische ziekten, wordt ook niet geleverd.”
Maud: “Helemaal mee eens! Voedingskundig gezien heeft de docu wel een punt. Al trekken de Amerikaanse artsen die worden geïnterviewd wel eenvoudig conclusies uit onderzoeken die enkel correlaties aantonen. Maja, beetje sensatie is wel te verwachten in zo’n docu.

The good side

Saraï: “Wat ik heel goed vond aan de docu is dat de vleesconsumptie onder de loep werd genomen. Vlees is eigenlijk een luxe item, maar tegenwoordig wordt het écht aan elke maaltijd toegevoegd. Ook zijn er meerdere gezonde voedingspatronen. Het veganistische is daar niet per se superieur in. Een gezond voedingspatroon kent de basis van voldoende groente, fruit, peulvruchten, volkoren granen, noten en wat dierlijke producten zoals zuivel, eieren en een beetje vlees. Vegetarisch of veganistisch eten kan heel gezond zijn, mits het op de goede manier wordt toegepast. (9)”
Maud: “Ja, er is zeker een good side! Een meer plantaardig, minder dierlijk eetpatroon! Maar, net zoals jij al aangeeft, er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden.”
Saraï: “En zoals Michael Pollan zei: Eat real food, not too much, mostly plants.”

Bronnen

1. IARC Monographs Evaluate Consumption of Red Meat and Processed Meat. WHO press release. Geraadpleegd op 11 juli 2017 via https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2015/pdfs/pr240_E.pdf.
2. IARC Monographs Question and Anwers. Geraadpleegd op 11 juli 2017 via http://www.iarc.fr/en/media-centre/iarcnews/pdf/Monographs-Q&A.pdf
3. Chan, DS et al. Red and processd meat and colorectal cancer incidence: meta-analysis of prospective studies. PLoS One 2011; 6:e20456
4. Aune, D et al. Red and processed meat intake and risk of colorectal adenomas: a systematic review and meta-analysis of epidemiological studies. Cancers Causes Control 2013; 24:611-27
5. Voedingscentrum. Richtlijnen Schijf van Vijf 2016. Geraadpleegd op 12 juli 2017 via http://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Consumenten/Schijf%20van%20Vijf%202016/VC_Richtlijnen_Schijf_van_Vijf_2016.pdf
6. Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2015. Geraadpleegd op 12 juni 2017 via https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/201524_richtlijnen_goede_voeding_2015.pdf
7 Voedingscentrum. Vlees. Geraadpleegd op 12 juli 2017 via http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vlees.aspx
8. Gezondheidsraad. Vlees. Achtergronddocument bij Richtlijnen goede voeding 2015. Geraadpleegd op 12 juli 2017 via https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/a1527_vlees_0.pdf
9. Melina V, Craig W, Levin S. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. J Acad Nutr Diet. (2016) 11(12):1970-1980.