Speltbrood moet je volgens internet tegenwoordig eten als je gezond én hip wilt zijn. ‘’Want speltbrood is toch veel gezonder dan gewoon brood?’’ Is dit wel zo? Ik ging op onderzoek uit!
Speltbrood – wat is spelt?
Ik begin mijn speurtocht in het boek ‘Ons Voedsel’ van Frans M. de Jong. Ik blader naar het hoofdstuk ‘Graan en graanproducten’, maar helaas is er geen tussenkopje ‘spelt’ te vinden. Ik begin toch met lezen. Het hoofdstuk begint met ‘tarwe’ en daar vind ik al snel het antwoord op de vraag waarom spelt geen apart tussenkopje heeft. Spelt is namelijk één van de drie hoofdgroepen van het tarweras! Het boek vertelt mij ook dat spelt weer terug is van weggeweest, dat het op beperkte schaal wordt verbouwd en dat het zijn afzet vindt in de biologische broodbakkerij (1).
De voedingswaarde van spelt en speltbrood
Oké, maar als het simpelweg een hoofdgroep van tarwe is, wat is dan de voedingswaarde van spelt in vergelijking met die van tarwe? Tot mijn verbazing vind ik de voedingswaarde van speltbrood niet terug in de NEVO-tabel (2) en ook niet in de ‘National Nutrient Database for Standard Reference’ (3). Misschien is speltbrood iets te specifiek, ik doe een stapje terug en zoek op ‘speltmeel’. Bingo! Ik vind mijn antwoord in de voedingswaardetabel (4). En om het vergelijkbaar te houden, zal ik het dan ook vergelijken met tarwemeel. De resultaten kun je vinden in tabel 1. De voedingswaarde van tarwemeel volgens de NEVO (2) komt zo ongeveer overeen met die van de voedingswaardetabel (4).
Tabel 1. De voedingswaarde van tarwe en spelt.
Dat ik waarschijnlijk niet onder de indruk zou zijn van de voedingswaarde, had ik wel verwacht na de eerste informatie, maar het lage vezelgehalte van speltmeel verbaast mij. Ik ga op zoek naar een onderbouwing en vind een wetenschappelijke review over het verschil tussen tarwe en spelt. Ondanks dat er veel variatie is tussen de gemeten tarwe en spelt, concluderen de onderzoekers dat er geen significant verschil is in het suiker gehalte van tarwe en spelt (klopt met tabel!), dat het eiwit en vetgehalte in spelt significant hoger ligt dan dat van tarwe (klopt ook met de tabel!) en ja, inderdaad, ze concluderen ook dat het totaal vezelgehalte in spelt lager is dan dat van tarwe (5).
Speltbrood uit de supermarkt
Ik zoek ook nog even op Google en mijn oog valt direct op de 3de hit. Een uitzending van Kassa waarin speltbroden van diverse supermarkten zijn vergeleken door een deskundig spelt-panel. Conclusie: echt speltbrood durven ze het niet te noemen; de etiketten zijn onduidelijk (hoeveel procent bestaat daadwerkelijk uit speltmeel?) en ook de geur, vorm en structuur wordt door het panel niet als speltbrood (h)erkend (6). Hoogstwaarschijnlijk bevatten deze speltbroden wel een beetje speltmeel, maar ook vooral veel andere granen (zoals tarwe?).
Een klein uitstapje: volkoren?
Een graankorrel bevat een zemel, een kiem en een meelkern. De meeste gezonde voedingsstoffen en vezels zitten in de kiem en de zemel (1). Wanneer iets ‘volkoren’ mag worden genoemd is wettelijk vastgelegd; er mag alleen ‘volkoren’ op je product staan als de hele graankorrel is gebruikt (en dus ook de kiem en de zemel). Dit geldt ook voor spelt. Je weet dan dus zeker dat de gezonde voedingsstoffen en vezels uit het graan ook daadwerkelijk in je product zitten (7).
Coeliakie, tarweallergie of glutensensitief?
Voor mensen met coeliakie is speltbrood absoluut niet geschikt, omdat het net als tarwe, gluten bevat (1). Speltbrood wordt door mensen met een tarweallergie in de praktijk vaak wel verdragen, ook al is het afkomstig van het tarweras. Let dan dus wel op dat het écht speltbrood is, en geen mengsel met tarwe. Mensen met glutensensitiviteit kunnen waarschijnlijk geen spelt verdragen, maar aangezien het nog niet zeker is waar deze mensen precies niet tegen kunnen, is dat niet met 100% zekerheid te zeggen. Het verschil tussen coeliakie, tarweallergie en glutensensitiviteit leg ik hier uit.
Conclusie
Net zoals voor superfoods betaal je ook voor speltbrood een flinke prijs in vergelijking met ‘gewoon’ volkorenbrood (6). En dan weet je nog niet eens zeker of je écht speltbrood te pakken hebt. Speltbrood of niet; wat belangrijk is, is dat er in ieder geval volkoren op de verpakking staat, zodat je zeker weet dat je product de meeste gezonde voedingsstoffen en vezels uit het graan bevat.
Bronnen
- de Jong F. Ons voedsel. ‘s-Graveland: Fontaine uitgevers; 2008.
- NEVO-tabel. http://nevo-online.rivm.nl/ProductenZoeken.aspx (bezocht op 18 maart 2014).
- National Nutrient Database for Standard Reference. http://ndb.nal.usda.gov/ndb/search/list (bezocht op 18 maart 2014).
- De voedingswaardetabel. http://www.voedingswaardetabel.nl/ (bezocht op 18 maart 2014).
- Escarnot E, Jacquemin J-M, Agneessens R, Paquot M. Comparative study of the content and profiles of macronutrients in spelt and wheat, a review. Revue de Biotechnologie, Agronomie, Société et Environnement. 2012;16(2).
- Kassa. Consument misleid met speltbrood in supermarkt. http://kassavaranl/tv/afspeelpagina/fragment/consument-misleid-met-speltbrood-in-supermarkt/speel/1/ (bezocht op 18 maart 2014).
- Van Dooren M, Boeijen I, Van Klaveren J, Van Donkersgoed G, van Landbouw M, en Visserij N, et al. Conversie van consumeerbare voedingsmiddelen naar primaire agrarische produkten. Conversion of foods to primary agricultural commodities. 1995.
Weet je zeker dat die vergelijking klopt in tabel 1? De vezelwaarde doet me vermoeden dat je eerder speltbloem dan volkoren speltmeel hebt vergeleken met volkoren tarwemeel. In dat geval moet je dan ook tarwebloem ernaast leggen wat een vezelgehalte van 2,0 g heeft. Nog geen verbluffend verschil, maar wel een reëelere vergelijking.
Beste Kor,
Dank voor je reactie. Het klopt dat het geen één op één vergelijking is. Als je het precies wil vergelijken moet je uiteraard speltbloem met tarwebloem vergelijken, en volkoren speltmeel met volkoren tarwemeel. Het speltmeel in de tabel is niet volkoren, maar het is wel meel en geen bloem. De reden dat ik deze vergelijking gemaakt hebt is als volgt: Broden van speltmeel (ook als ze niet volkoren zijn) worden vaak als “gezonder” gezien dan volkoren tarwebroden. Zoals in de tabel zichtbaar wordt is dit tav voedingsstoffen niet het geval. De vergelijking is wellicht iets eerlijker als volkoren tarwemeel vergeleken wordt met volkoren speltmeel (al zijn de meeste speltproducten in de winkels verre van volkoren). Wellicht interessant (als ik er info over kan vinden) om een volgend blog aan te wijden, dank voor je suggestie
Ben benieuwd naar je vervolgartikel. We bakken zelf ons brood en ik had hier zelf pakjes meel (volkoren spelt en volkoren tarwe) zitten vergelijken en kwam op de etiketten hele andere getallen tegen, vandaar de vraag.
Ik heb hier meerdere soorten volkoren speltmeel liggen, als ik wat etiket informatie door moet sturen (ik ga er misschien wat naïef vanuit dat die informatie betrouwbaar is) dan hoor ik dat graag 🙂
Beste Kor, bedankt! Voor dit artikel leek het mij beter om waardes van ‘tabellen’ te vergelijken i.p.v. etiket A met etiket B, maar voor een volgend artikel is dat zeker wel leuk om te doen. Want zoals ik ook al aangeef in mijn artikel, er is veel variatie qua voedingswaarde tussen de verschillende (spelt)broden. Zou je foto’s/scans van de etiketten willen mailen naar gaby@voedingplusadvies.nl. Dan ga ik er binnenkort mee aan de slag. Groetjes Gaby
Als je het boek ‘Broodbuik’ hebt gelezen ben je helemaal van tarwe genezen…
Hoi,
dank voor je goede artikel en mooie website!
Ik neem de laatste tijd als ik brood neem desem spelt brood bij de bakker. Dat lijkt me kwalitatief toch beter dan bij de supermarkt. Het aantal vezels valt me nu wel erg tegen. Is er een minimaal % om iets speltbrood te mogen noemen?
mvg,
Sjoerd Kunstt
Beste Sjoerd, bedankt voor je complimenten! Helaas is de definitie van speltbrood (nog) niet opgenomen in de Nederlandse Warenwet, zoals dat voor volkoren wel zo is. Volgens de uitzending van kassa over speltbrood (waar ik ook naar verwijs) is speltbrood in Duitsland wel in de wet geregeld. Daar mag speltbrood pas speltbrood worden genoemd als dit voor minimaal 90 procent uit spelt bestaat. Groetjes Gaby
Whow goed verhaal!! Wat fijn dat je dit hebt uitgezocht, ik vind het vaak lastig betrouwbare bronnen te vinden als het gaat om voedingsmiddelen!
Bedankt voor het compliment, Laura!
Ik haal altijd speltmeel bij de molen. Dan weet ik in ieder geval wat ik in huis heb. Als duursporter gebruik ik een graan die niet ‘moeilijk gaat doen’ in m’n maag tijdens trainingen. Spelt- (en gerstemeel) zijn ideaal voor mij. Hier mijn recept voor speltmuffins met bietjes, chocola en frambozen: http://www.icantpaint.com/wesleydanes/2014/04/post-race-supermuffins-met-bietjes-frambozen-en-een-chocolate-core/
Beste Wesley, bedankt voor je reactie en het delen van je recept!
Bedankt voor de leerzame informatie!
Zoals eerder al is gezegd is het lastig een objectieve beoordeling te vinden over producten. Op je blog heb ik al het nodige gevonden!
Groet, Jacqueline
Fijn om te horen Jacqueline!
Goed artikel!
Wij verkopen 100% biologisch speltbroden met enkel spelt(meel en bloem) van het Kollenberger Spelt Project uit Zuid Limburg. Neem gerust eens een kijkje op onze site:
http://www.speltfood.nl
Mvg,
Boudewijn