Trivia: niets mis mee

Ik lees regelmatig nieuwssites. Liefst alle, maar daar heeft geen enkel mens voldoende tijd voor. Ik ook niet, dus maak ik gretig gebruik van Nu.nl. Waarom? Omdat het een mooie doorsnede is van wat de gemiddelde Nederlander (wie dat dan ook precies mag zijn) wil weten. Wellicht een tikkeltje betrouwbaarder dan de Telegraaf maar wel wat meer smeuïgheid dan de NOS. Ik vind het namelijk als wetenschapsfoodie óók af en toe gewoon heerlijk om irrelevante voedingsfeitjes paraat te hebben. Om bijvoorbeeld te lezen dat die bewuste gemiddelde Nederlander rondom Pasen gemiddeld 47 chocolade eieren eet. Waarvan 40% de voorkeur heeft voor melkchocolade. Uitstekende trivia om te delen tijdens de koffiepauze. Een onderzoek dat in het grote geheel volstrekt zinloos is maar verder ook volkomen onschadelijk voor de lezer.
Meestal lees ik de onderzoekjes op de diverse nieuwssites dan met een lichte glimlach. Soms omdat het gewoon een onderzoek is met geen enkele maar dan ook geen enkele waarde voor de maatschappij – hooguit voor chocolademelk paaseieren fabrikanten. Soms omdat de interpretatie van het onderzoek zodanig tenenkrommend slecht is weergegeven dat ik aanneem dat niemand met gezond verstand het gelooft.

Maar soms kan ik door het lezen van de populair gemaakte onderzoeken redelijk uit mijn humeur raken.

Misinterpretatie van onderzoek

Maar soms kan ik door het lezen van de populair gemaakte onderzoeken redelijk uit mijn humeur raken. Omdat het gewoon NIET waar is. Zo las ik recent een nieuwsartikel met de titel: “Combinatie zwaar dieet en krachttraining onschadelijk”. Zozo, dacht ik. Als dat op basis van een systematisch review is aangetoond wil ik dat wel eens lezen. Een systematische review is een verzameling van een groot aantal relevante onderzoeken en daarmee het hoogste level op de schaal betrouwbaarheid van wetenschappelijke onderzoeken. Maar het viel me een beetje tegen: het was een conclusie op basis van één enkel onderzoek. Waarvan, en dat is nog het aller, allerergste: de door de journalist geformuleerde conclusie niet eens in de buurt kwam van de waarheid. Kortom, nu denken de lezers: “joh, het is prima om zwaar te trainen én tegelijkertijd af te vallen! Gaan we doen!”. Nou ja, niet elke lezer. Maar de lezers die daar gevoelig voor zijn hebben daar dus wél een boodschap aan. En dat is niet ongevaarlijk. Sterker nog: dat kan gevaarlijk zijn.

Het bewuste onderzoek

Het bewuste wetenschappelijke onderzoek had namelijk een andere conclusie. De conclusie was: “dat de hormoonbalans van pre-menopausale vrouwen die een aanzienlijk deel aan gewicht en vetmassa verliezen in een periode van ca. 20 weken door middel van krachttraining en een energiebeperkt dieet; na ca. 17 weken weer grotendeels hersteld was met uitzondering van T3 (schildklierhormoon) en testosteron (groeihormoon) indien de activiteit werd verminderd en de energie-inname via de voeding werd verhoogd”. Kortom, ook na maar liefst 17 weken (periode van ruim 4 maanden) is er nog een hormonale balansverstoring waarneembaar. Een verstoring van welke balans dan ook in het lichaam is per definitie niet onschadelijk. Dus de conclusie “onschadelijk” is feitelijk onjuist geïnterpreteerd. Te meer omdat dit op geen enkel moment in het onderzoek wordt gesuggereerd.

Manco’s van het onderzoek

Vervolgens wordt geen enkel manco van het onderzoek benoemt. Ten eerste zijn de resultaten van het door de dames gevolgde voedingspatroon zeer, zeer matig van kwaliteit. Van de helft – dus 50%! – zijn er geen dagelijkse data van energie-inname en van inname van de macronutriënten (koolhydraten, eiwitten, vetten). Het is dus onmogelijk om te achterhalen wat de samenstelling was van het voedingspatroon dat de dames volgden. Ten tweede is de vraag in hoeverre een periode van 3-4 maanden tussen twee wedstrijden/competities representatief is. In veel sporten is er sprake van een hoogseizoen en een laagseizoen. Ofwel periodes met veel opeenvolgende wedstrijden en periodes met meer trainingen. Er is dus niet gemeten in hoeverre een systematisch lage inname voor langere periode (in combinatie met training) tot blijvende gezondheidsproblemen leidt.

Dit laatste is een situatie die in de praktijk dus veel vaker voorkomt dan het volgen van een eenmalig energiebeperkt dieet. Nogmaals: je kunt dus niet de conclusie “ongevaarlijk” aannemen zonder lange termijn effecten te weten. Ten derde wordt de potentiële problematiek rondom een lage energiebeschikbaarheid (Low Energy Availability, LEA) maar beperkt aangekaart. Er zijn oh zoveel onderzoeken die aantonen dat een onvoldoende hoeveelheid beschikbare energie – wat automatisch ontstaat bij een energiebeperkt dieet – gezondheidsconsequenties heeft. Van (voorstadia van) osteoporose tot verminderde vruchtbaarheid. Niet heel “onschadelijk”.

Conclusie

Samengevat in drie tips:

  • Neem nooit zomaar nieuws aan – en al helemaal niet de titels – van de (sport)voedingsonderzoeken geformuleerd op populaire nieuwsites. Zoek naar het daadwerkelijke onderzoek en trek op basis daarvan je conclusies.
  • Alle onderzoeken hebben een specifieke waarde voor een specifieke doelgroep. Het generaliseren van onderzoeken wordt vaak gedaan maar als je het onderzoek leest weet je wel beter.
  • Bedenk dat nieuwssites minder geïnteresseerd zijn in genuanceerde onderzoeken – hoe hoog de kwaliteit ook mag zijn – dan van populaire onderzoeken. Duik voor de nuances in de databases. Of lees deze op I am a Foodie 🙂

Bronnen

  1. Nu.nl. Nederlanders eten gemiddeld 47 chocolade eieren rondom Pasen. http://www.nu.nl/eten-en-drinken/4234869/nederlanders-eten-gemiddeld-47-chocolade-eieren-rond-pasen.html?redirect=1 Geraadpleegd op 11-01-2017
  2. Nu.nl. Combinatie zwaar dieet en krachttraining ongevaarlijk. http://www.nu.nl/gezondheid/4381143/combinatie-zwaar-dieet-en-krachttraining-ongevaarlijk.html Geraadpleegd op 11-01-2017
  3. Hulmi, J.J. et al (2017). The effects of intensive weight reduction on body composition and serum hormones in female fitness competitiors. Front. Physiol, 7:689.
  4. Slater, J. et al (2016). Low Energy Availability in Exercising Women: Historical Perspectives and Future Directions. Sports Med, July 2016; DOI: 10.1007/s40279-016-0583-0
  5. Mountjo, M. et al (2015). The IOC consensus statement: beyond the Female Athlete Triad–Relative Energy Deficiency in Sport (RED-S). Br J Sports Med, April 2014; 8(7):491-7
  6. Horn, E. et al (2013). The female athlete triad. R I Med, Nov 2014; 3;97(11):18-21.
  7. Slater, J. et al (2016). Female recreational exercisers at risk for low energy availability. Int J Sport Nutr Exerc Metab. October 2016; 26(5):421-427