De verkiezingen komen eraan, je mag weer stemmen. Je bent vast bekend met het belang van stemmen, maar wist je ook dat jouw stemkeuze direct invloed heeft op het aanbod van (gezonde) voeding? Hoe zit dat? En wat te doen?
Voedingsbeleid, hoe werkt dat in Nederland?
Het is handig om te beginnen bij het begin, het Nederlandse voedingsbeleid. De minister of staatsecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) is verantwoordelijk voor onze voeding (let op, niet voedsel. Dit valt grotendeels onder de verantwoordelijkheid van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Afgelopen kabinetsperiode was Staatssecretaris Paul Blokhuis hiervoor aangesteld. Hij kwam met Het Nationaal Preventieakkoord (1).
In dit Nationaal Preventieakkoord zijn ambities en acties bepaald om overgewicht, problematisch alcoholgebruik en roken in 2040 drastisch te hebben verminderd. Waarom deze drie onderwerpen? Omdat ze verreweg de grootste oorzaak voor ziektelast in Nederland zijn; 35.000 doden en 9 miljard euro aan zorguitgaven per jaar. (Lees meer over de belangrijkste veroorzakers van ziekterisico in mijn eerdere blog.) Het akkoord is in 2018 getekend door een grote, diverse groep van maatschappelijke partijen en het bedrijfsleven.
In dit blog focus ik op gezonde voeding. Afspraken die daarmee te maken hebben vallen onder het thema ‘overgewicht’. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan het opzetten van een nieuw nationaal systeem voor productverbetering dat resulteert in minder suiker, vet en zout in onze voeding. Of bijvoorbeeld de beperking van marketing voor ongezonde voeding richting kinderen. Maar ook aan de introductie van een voedselkeuzelogo (in 2020 is gekozen voor Nutriscore).
Wil je meer weten over het Preventieakkoord en de rol daarin van wetenschap, industrie en politiek (inclusief stemkeuze)? Prof. Dr. Ir. Jaap Seidell vertelt erover in I’m a Foodie’s ‘Podcast over Voeding’. #S01A06
Meten is weten
Het RIVM rapporteert jaarlijks de voortgang van het Nationaal Preventieakkoord. Eens in de vier jaar zal er worden gekeken of de ambities van 2040 nog haalbaar zijn. Zo niet, dan worden er aanvullende afspraken gemaakt. Het ministerie van VWS zit wat dat betreft niet stil. Zo werden er de laatste tijd aanvullende onderzoeken gedaan naar het effect op overgewicht door – het mogelijk invoeren van – een gezonde schoollunch en meer bewegen op de basisschool of een suikertaks op suikerhoudende dranken (2, 3). Ook zal er dit voorjaar nog een RIVM-onderzoek verschijnen naar mogelijk extra aanvullende maatregelen.
Kan dat ook sneller?
Een aantal wetenschappers en maatschappelijke partijen geven aan dat het Nationaal Preventieakkoord en/ of de Rijksoverheid een tandje moet bijzetten.
Zo werd in januari jl. een wetenschappelijk onderzoek gepresenteerd naar het rijksoverheidsbeleid met betrekking tot onze voedselomgeving (4). Deze voedselomgeving beïnvloedt namelijk in grote mate ons voedingspatroon, bijvoorbeeld door het aanbod, de prijs en marketing van voedingsmiddelen. Voedingswetenschapper Maartje Poelman vertelt er in de ‘Podcast over Voeding’ meer over. De top 6 beleidsacties die in het onderzoek werden aanbevolen om onze voedselomgeving gezonder te maken zijn:
- Zorg dat het nieuwe systeem voor productverbetering minimaal voldoet aan o.a. ambitieuzere doelstellingen
- Verbied alle vormen van reclame gericht op kinderen onder de 18 jaar voor voedingsmiddelen die buiten de Schijf van Vijf vallen
- Formuleer duidelijke regels en voorschriften voor het vergroten van het aandeel gezonde voedingsmiddelen door cateraars, quick service restaurants, supermarkten en winkels
- Verhoog de prijzen van ongezonde voedingsmiddelen
- Verlaag de prijzen van gezonde voedingsmiddelen
- Financier voedselhulp
Ongeveer tegelijkertijd trok De Alliantie Voeding voor de Gezonde Generatie (opgericht door Diabetes Fonds, Hartstichting, Maag Lever Darm Stichting en Nierstichting en in samenwerking met Gemeente Amsterdam, JOGG en UNICEF Nederland) aan de bel met de actie: het is tijd voor gezonde voeding. Zij eisen in feite drie acties van het nieuwe kabinet:
- Het gezonder maken van bewerkte voedingsmiddelen
- Minder suiker in frisdrank
- Gezonde kindermarketing
Overigens zijn er nog een aantal andere acties gestart en (wetenschappelijke) publicaties verschenen, ik heb er voor dit blog twee uitgekozen om je een gevoel te geven bij de veel genoemde mogelijke maatregelen.
Wat vinden politieke partijen van voeding?
Ondertussen ben je hopelijk nieuwsgierig geworden naar wat de politiek hiermee wil gaan doen. Hieronder vind je (op alfabetische volgorde) een lijst van de tien grootste politieke partijen (o.b.v. het ledenaantal). Overigens zijn hun ambities niet altijd 1-op-1 met elkaar vergelijkbaar. De een heeft het bijvoorbeeld over een verbod op kindermarketing voor fastfood, de ander over niet-Schijf van Vijf producten.
Tabel is gebaseerd op partijprogramma’s
Wat moet ik nou stemmen?
Dat is uiteraard aan iedereen zelf te bepalen. De een zal accent op voeding leggen, terwijl een ander geïnteresseerd is in de woningmarkt en weer een ander in het immigratiebeleid. Het belangrijkste dat ik zou willen meegeven is: je stemt telt en heeft daadwerkelijk invloed op het toekomstige beleid op het aanbod van gezonde voeding.
Disclaimer
Het politieke speelveld rondom voeding is iets gecompliceerder dan ik het schets. Er worden op internationaal niveau afspraken gemaakt, bijvoorbeeld via de Wereldgezondheidsorganisatie, en uiteraard ook op Europees niveau. Deze hebben in meer of mindere mate weer effect op mogelijkheden voor het maken van Nederlands beleid. Zo kan op dit moment geen 0% Btw-tarief voor groente en fruit worden ingevoerd, vanwege Europese afspraken. Desalniettemin is het nu verkiezingstijd, dus laat je (gezonde) stem horen!
Bronnen
- Rijksoverheid, rijksoverheid.nl > documenten > convenanten > 2018/11/23 > Nationaal Preventieakkoord, 2018
- RIVM, rivm.nl > nieuws > Een gezonde schoollunch en meer bewegen op de basisschool helpen in de aanpak van overgewicht, 2020
- RIVM, rivm.nl > publicaties > Suikertaks: een vergelijking tussen drie Europese landen : Kenmerken en effecten van een belasting op suikerhoudende dranken, met overwegingen voor Nederland, 2020
- Djojosoeparto SK, Kamphuis CBM, Vandevijvere S en Poelman MP, namens het JPI-HDHL Policy Evaluation Network. The Healthy Food Environment Policy Index (Food-EPI): Nederland. Een beoordeling van rijksoverheidsbeleid met betrekking tot de voedselomgeving in Nederland en beleidsaanbevelingen voor het creëren van een gezonde voedselomgeving. Utrecht, Universiteit Utrecht, 2020
Wanneer je in de levensmiddelenindustrie werkzaam bent, gezien hebt wat overal in gaat. Ga je vanzelf gezonder eten. zoizo stem ik wel op een groene partij, en hopelijk word de belasting van groente en fruit eens verlaagd. Want het blijft iets geks dat een ongezonde snack goedkoper is dan een gezonde appel van Nederlandse bodem.
Jammer de partij Volt niet is meegenomen in het overzicht!
Hoi Saar, dat is inderdaad jammer. Het was voor mij qua tijd onmogelijk om door alle programma’s te gaan, vandaar deze top 10.
En waar is de BoerBurgerBeweging ? Juist zij hebben volop aandacht voor (herkomst van) voedsel. Misschien alsnog?
Hoi Florina, zie reactie bij Saar. Het was voor mij qua tijd onmogelijk om door alle programma’s te gaan, vandaar deze top 10.
GroenLinks is toch wel voor een suikertaks? Toevallig net het programmadoorgenomen (suikertaks voor frisdranken, p. 28, punt 5).
Hoi Willemijn, je hebt gelijk! We gaan het aanpassen.