De laatste tijd zie je ze steeds vaker in de winkel liggen…producten gezoet met stevia. Is dit de natuurlijke tegenhanger van kunstmatige zoetstoffen zoals aspartaam en acesulfaam-K? Is stevia het alternatief voor suiker, welke de laatste tijd in steeds slechter daglicht staat? Diëtist en gezondheidswetenschapper Everdien van der Leek van Everdien Foodcoaching zocht het verder uit.

Herkomst Stevia

Om bij het begin te beginnen: er bestaan maar liefst 180 varianten van de steviaplant. De zoetstof stevia is afkomstig van de plant Stevia rebaudiana Bertoni, de enige steviaplant met een zoete smaak (1). De oorsprong van stevia ligt in de grensstreek tussen Paraguay en Brazilië, waar dit plantje al eeuwenlang gebruikt wordt. Stevia is te vinden onder diverse namen: honingkruid, steviolglycosiden, stevioside of rebaudioside A. Stevia is ongeveer 200 tot 300 keer zo zoet als suiker en levert geen calorieën, omdat het menselijk lichaam stevia niet kan opnemen. Bijkomend voordeel is dat stevia geen tandbederf veroorzaakt en tevens geschikt is om te bakken (2, 3). De zoetheid van stevia wordt vertraagd waargenomen, daarnaast heeft het een sterke bittere nasmaak (1,3).

Veiligheid Stevia

Met ingang van december 2011 is steviolglycoside in de Europese Unie toegelaten als zoetstof in levensmiddelen. Steviolglycosiden hebben het E-nummer E960 gekregen, zodat ze toegestaan zijn als zoetmiddel in levensmiddelen (3). Steviolglycoside wordt geïsoleerd  uit het blad van de steviaplant. De bladeren hiervan worden gemalen en geweekt in heet water. Deze oplossing wordt vervolgens gezuiverd en geconcentreerd totdat de steviolglycosiden overblijven. De blaadjes van de plant zelf worden op dit moment niet toegestaan in levensmiddelen, dit omdat hier nog meer studies naar verricht moeten worden.

De maximale hoeveelheid Steviolglycosiden die veilig gebruikt kan worden is 4 mg per kg lichaamsgewicht/dag, dit is de ADI (Aanvaardbare Dagelijkse Inname) (4). In een glas met stevia gezoete frisdrank zit ca. 40 mg. Je kunt je zoetstofinname beoordelen via deze site.

Stevia in de praktijk

Hoe zit het met de producten in de supermarkt? Producten met stevia gezoet zoals frisdranken, bevatten nog steeds wel wat calorieën. Dit komt doordat stevia gemengd wordt met suikers zoals sacharose, fructose of glucose, waardoor de bitterheid afneemt. Stevia kan een derde van de suikers vervangen zonder dat de smaak verandert (5). In de VS werd de receptuur van Vitaminwater aangepast nadat mensen klaagden over de aanpassing na een variant met stevia (6). Als los product is Stevia vaak gemengd met maltodextrine, dit is een goedkoop vulmiddel. Vaak staat dit niet duidelijk op de verpakking, altijd goed naar de ingrediëntendeclaratie kijken dus!

Stevia en bloedsuikers

Stevia zou een erg geschikte zoetstof zijn voor mensen met diabetes, omdat er geen calorieën, dus ook geen koolhydraten in zitten. Er wordt ook wel eens gezegd dat stevia insuline zou vrijmaken en  daarmee de bloedsuiker zou beïnvloeden, ondanks dat het geen koolhydraten bevat. Uit een duik in de literatuur blijkt dat deze conclusies met name gebaseerd zijn op dierstudies, vooral met ratten. Er is een groot verschil tussen het metabolisme voor het verwerken van stevia tussen ratten en mensen, waardoor deze conclusies niet kunnen worden getrokken (7). Een aantal kleine studies in mensen laat ook minimale of kleine effecten op bloedsuiker, gewicht en bloeddruk zien (8). Daarnaast laten studies bij mensen met Diabetes type 2 geen verandering zien in de gemiddelde bloedglucosespiegel (HbA1c), bloeddruk en lipiden in het bloed (vetten)(7).

Conclusie

Losse stevia wordt vaak aangevuld met maltodextrine als goedkoop vulmiddel, dit staat vaak niet duidelijk op de verpakking. De bittere nasmaak heeft als gevolg dat producten gezoet met stevia vaak alsnog suiker bevatten. De invloed van stevia op bloedsuiker is minimaal, ook bij mensen met Diabetes Type 2. Stevia is veilig te gebruiken als zoetmiddel, er zitten geen calorieën in, het is goed te verhitten en daarnaast heeft het geen invloed op tandbederf. Blijf wel altijd alert op de ADI en de ingrediëntendeclaratie.

Bronnen

  1. http://www.food-info.net/nl/sweet/stevioside.htm
  2. Nelleke Polderman. Stunten met Stevia. Gezondheidgids Consumentenbond, december 2013
  3. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/stevia.aspx
  4. EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources (ANS); Scientific Opinion on safety of steviol glycosides for the proposed uses as a food additive. EFSA Journal 2010;8(4):1537. [85 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2010.1537
  5. Stephan Peters. De veiligheid van aspartaam en stevia. Voeding nu, november 2012.
  6. http://www.evmi.nl/mensen-en-bedrijven/vitaminwater-vs-nu-weer-zonder-stevia/
  7. Carakostas, M.C., Curry L.L., Boileau A.C., Brusick, D.J. (2008) Overview: The history, technical function and safety of rebaudioside A, a naturally occurring steviol glycoside, for use in food and beverages. Food and Chemical Toxicology 46 (2008) S1–S10
  8. Fitch, C., Keim, K.S. (2012) Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Use of Nutritive and Nonnutritive Sweeteners. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, Volume 112, Issue 8, August 2012, Page 1279