In een t-shirt naar de Noordkaap. Deel 1: voedselverspilling

Ruim drie weken reisde ik door Finland naar de Noordkaap en door Noorwegen weer terug. Een schitterende reis maar een terugkerend thema: klimaatsverandering. Hoe wij omgaan met voedsel is daar mede debet aan. Vandaar dit drieluik.

Ferry naar Finland

Op de ferry van Duitsland naar Finland – mijn start van de reis naar de Noordkaap –  zit ik bij het avondeten tegenover de plaats waar de afvalbak staat. Er zijn betere uitzichten maar als één persoons reiziger word je nu eenmaal regelmatig gedegradeerd tot niet-eersterangs burger, daarmee automatisch berustend in sommige zaken zoals uitzicht op de afvalbak. Niet voor één gat te vangen besluit ik er een project van te maken. Hoeveel voedsel wordt er weggegooid tijdens een simpel dinerbuffet op een kleine ferry?

Buffet

Het ging te ver om een weegschaal te vragen maar geloof me: veel. Heel veel. Tientallen kilo’s per buffet en dat is nog een voorzichtige schatting aangezien ik het dan uitsluitend heb over wat de consumenten weggooien; en nog niet eens wat er overblijft of in de keukens wordt weggegooid. Mensen kijken is altijd leuk, en in dit geval nog nuttig ook. Een tienerjongen en zijn zusje gooien beiden een compleet en overladen bord eten weg. Om vervolgens een nieuw bord te overladen met toetjes, en deze voor ¾ wederom in de afvalbak te deponeren.

Een ietwat corpulent gezin met twee kinderen herhaalt deze truc maar dan nog een extra keer. Het voorgerecht was namelijk ook nogal ruim afgemeten op de borden. De vrouw die achter mij aanloopt bij het opscheppen van het eten en volledig in de overtuiging verkeert dat ik echt ál het eten voor haar neus ga wegkapen gezien de constante druk van haar (twee, in elke hand één!) borden in mijn rug, gooit er even later 1,5 achteloos weg. De twee vrachtwagenchauffeurs aan de andere kant van het gangpad hechten zicht- en hoorbaar meer waarde aan het vrij bier tappen dan aan de torenhoog opgeschepte borden. Ook deze verdwijnen voor een aanzienlijk deel in de afvalbak.

Hoeveel wordt er weggegooid?

In het ruime uur wat ik er zit gaan er een vijfentwintigtal aan borden die minimaal halfvol zijn de afval bak in. Een gemiddeld bord bevat zo’n 450-600 gram. Een bord met een flinke kop erop (nee, geen sla!) minimaal 800 gram. Uitgaande van 25 halve borden van 800 gram is dat al een kilo of 10 (!) aan heel prima voedsel. In een uur. Terwijl het buffet 3 uur duurt. En dat is dus wat mensen zelf weggooien, nog niet eens de restanten op de borden die de ober ophaalt. Terwijl ik wat chagrijnige blikken toewerp aan de voedselverspillers (die dit of geenszins opmerken, en indien wel de aard van mijn chagrijn totaal niet kunnen interpreteren) vraagt de graatmagere ober of hij mijn bord mag meenemen. Nog niet helemaal bij de les antwoord ik “yes, sure” en zie tot mijn grote spijt dat twee nog niet volledig ontlede gamba’s ten onder gaan in de drab van spaghetti, gegratineerde aardappeltjes, roomsaus en bavarois.

Een hardgrondige vloek net onderdrukkend – nu ben ik zelf een voedselverspiller – kijk ik in het rond of niemand het gezien heeft. In mijn gedachten zit het corpulente gezin mij grinnikend aan te staren, verslikken de vrachtwagenchauffeurs zich in hun bier  en rollen broer en zus vingerwijzend over de grond van het lachen. Zie je wel: ze doet het zelf óók. Maar niemand schenkt aandacht aan mij. Of aan mijn slechts half verorberde gamba’s. Niemand schenkt aandacht aan de mateloos ongegeneerd gestapelde borden met etenswaren. Aan wat wordt weggegooid.

Van kinderen kan ik het prima begrijpen. Toetjesbuffet!!! Dat is waar ze zich waarschijnlijk al twee volle dagen op verheugen. Prima toch. Maar waarom fluisteren papa en mama hen dan, bij het opscheppen van de voor- en hoofdgerechten niet even in hun oor om iets minder te nemen? Waarom scheppen papa en mama hetzelfde, zo niet nog meer op? Waarom moet je ineens overmatig vreten als het onbeperkt eten is? Of zijn drie borden daadwerkelijk lekkerder dan één? Kijken zij wel eens tv? Zien ze wel eens beelden van honger? Of dringt bij de digitale tv- en Netflixgeneratie geen enkel real-life beeld meer door tot de huiskamers? Heeft iemand enig idee wat voedselverspilling doet met onze aarde? Met ons milieu? En wat voor impact dit heeft in gebieden zonder voedselzekerheid?

Alle goede initiatieven zoals de Kromkommer ten spijt. Als het bewustzijn van de consumenten niet in rap tempo toeneemt zal (extreme) voedselverspilling blijven doorgaan. Een gemiddeld persoon gooit thuis 50kg voedsel per jaar weg – al is dit getal behoorlijk variabel en afhankelijk van de gekozen bron. Het getal wat verspilt wordt in de horeca – en dus ook tijdens buffetten – komt hier nog bovenop. Miljarden kilo’s aan verspild voedsel wereldwijd. Wie gaat nu echt het voortouw nemen? De overheid?

Wat te doen?

Voorlopig zijn er geen aanwijzingen dat het kabinet wetgevingen gaat doorvoeren zoals in Frankrijk, waar het bij wet voor supermarkten verboden is om voedsel weg te gooien. En hoe zit het dan met grote bedrijven in de levensmiddelenindustrie of in de horeca? Waarom bijvoorbeeld die buffetten aan boord van schepen? Ze kunnen er ook voor kiezen om in plaats van meer dan 40 ‘slechts’ 20 gerechten aan te bieden. En een personeelslid (die nu de lege schalen weg haalt en volle aansleept) te laten opscheppen waarbij één portie per persoon geldt, en voilà.

Tijdens één buffet verspilt de bewuste ferrymaatschappij dan geen 3 (uur) x 10 (kg) = 30 kg x 365 dagen = 10.950kg aan voedsel per jaar. Op één trip. Tijdens één buffet. En dit is dus nog laag ingeschat. Met gecalculeerde porties kun je de inkoop gerichter doen wat ook weer tot minder verspilling leidt. Ik laat het aan de maatschappij over om verder de rekensom qua financiën te maken. En anders bied ik mij aan als vrijwilliger. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat een consument zegt: “Nou potjandorie zeg. Ik ga niet naar Finland hoor. Op die boot hebben ze maar keus uit 5 voorgerechten in plaat van 37”. Ze vervoeren er geen passagier minder om. Maar ondertussen besparen ze wel water, landbouwgrond en CO2 uitstoot.

1 kg rundvlees & 15.000 liter water

Om het concreet te maken een voorbeeldje. Stel dat van die bijna 11.000 kg verspilling 10% (dus 1100 kg) rundvlees is, scheelt dat al 16,5 miljoen (!!!) liter aan water aangezien voor de productie van 1kg rundvlees ongeveer 15.000 liter water nodig is. Anno 2017 kun je als horeca bedrijf toch niet meer met droge ogen vragen zo min mogelijk handdoeken bij de was te gooien, maar ondertussen wel duizenden kilo’s aan voedsel (en dus water, grond en energie) verspillen? Kun je als consument toch geen goed gevoel overhouden als je twee in plaats van één dag met je handdoek doet en ondertussen een halve kilo aan goed voedsel achteloos weg gooit? En al helemaal niet wanneer je naar en in Scandinavië reist. Een gebied in Europa waarin klimaatsverandering meer zichtbare en directe impact heeft dan in welk gebied dan ook. Maar daarover meer in deel 2. Boodschap voor nu: houd je een beetje in tijdens de buffetten. Voor het klimaat. En een mooie en leefbare wereld voor in de (nabije) toekomst. En als afsluiter voor diegenen die het maar een ver-van-mijn-bed-show vinden: minder gênant grote hoeveelheden opscheppen is ook nog eens goed voor de lijn én je gezondheid.