De één mag geen tarwebrood, maar wel speltbrood. De ander mag geen tarwebrood én geen speltbrood. Verwarrend, maar waar. Naast de vele hype-diëten die gluten en tarwe afraden, zijn er ook mensen die er écht niet tegen kunnen. Je kunt namelijk een tarwe allergie hebben, maar ook coeliakie/glutenintolerantie of glutensensitiviteit. En nee, een glutenallergie bestaat écht niet. Wil je weten hoe het zit? Lees dan snel verder!
Tarwe-allergie
Mensen met een tarwe allergie krijgen een allergische reactie op (producten) van tarwe. Zij moeten dus alle producten waar tarwe in zit vermijden, anders krijgen ze last van jeuk, een verstopte neus of buikklachten. Zoals je in onderstaande tabel kunt zien mogen mensen met een tarwe allergie kunnen nog wel veel andere granen eten. Spelt bevat dezelfde tarwe-eiwitten als tarwe (spelt is immers niets meer dan een tarweras) en veroorzaakt daarom veelal ook klachten bij een tarwe-allergie (1).
Coeliakie/glutenintolerantie
Coeliakie en glutenintolerantie zijn twee namen waarmee dezelfde auto-immuunziekte wordt aangeduid. Bij coeliakie zorgen gluten voor een beschadiging van de dunne darm, wat verschillende symptomen tot gevolg heeft. Van ‘vage’ buikklachten en vermoeidheid tot ernstige ondervoeding. Gluten is het eiwit van verschillende soorten granen, daarom mogen mensen met coeliakie veel meer soorten granen niet. Welke granen dat precies zijn, kun je in bovenstaande tabel zien (2). Haver, quinoa en boekweit zijn van nature glutenvrije granen, maar worden tijdens het productieproces bijna altijd ‘besmet’ met andere granen. Daarom mogen mensen met coeliakie deze granen alleen eten als het gecertificeerde glutenvrije logo erop staat.
Glutensensitiviteit
Glutensensitiveit is het jonge zusje van coeliakie. En met jong bedoel ik écht jong; er is namelijk nog vrij weinig over bekend. Wetenschappers en artsen zijn het er over eens dat er mensen zijn met coeliakie-achtige klachten, waarbij geen coeliakie, tarwe allergie of andere aandoening kan worden gediagnosticeerd, maar zich toch beduidend beter voelen bij het weglaten van producten met gluten. Producten met gluten, ja, en nee, want het zou ook nog kunnen dat een ander stofje of eiwit uit deze granen de boosdoener is bij ‘gluten’sensitiviteit (1, 3).
Vrijwillig glutenvrij?
Ondanks de vele hype-diëten en celebrities die zweren bij het glutenvrije dieet, is het niet wetenschappelijk bewezen dat het vermijden van gluten goed is voor de gezondheid, noch dat je er van afvalt (1). Bedenk dat wanneer je zelfstandig glutenvrij gaat eten en je je beter gaat voelen, de diagnose coeliakie niet meer gesteld kan worden, omdat een darmbiopt van beschadigde darmen de enige officiële diagnose kan geven. En die darmen, die herstellen zich dankzij het glutenvrije dieet. Ik hoor je nu denken; waarom zou ik een officiële diagnose willen? Bedenk dan dat er bij coeliakie veel meer komt kijken, dan alleen glutenvrij eten. Bij coeliakie moet je 100% glutenvrij leven en ja, dat is iets anders dan ‘alleen’ glutenvrij eten. En dan heb ik het nog niet over aanverwante aandoeningen van coeliakie… kortom, ga niet zelf doktoren!
Gespecialiseerde diëtist in coeliakie
Ik ben een gespecialiseerde diëtist in coeliakie. Ik heb zelf coeliakie en zit in het diëtistennetwerk van de Nederlandse Coeliakie Vereniging. Van daaruit krijg ik diverse scholingen op het gebied van coeliakie en het glutenvrije dieet en kan ik deze theorie koppelen aan mijn eigen ervaringen. Ik kan je helpen wanneer er net coeliakie bij je is gediagnosticeerd, of wanneer je je dagelijkse (glutenvrije) voeding nog eens goed wilt bekijken gelet op verborgen gluten, volwaardigheid of bijvoorbeeld wanneer je moeite hebt met het kiezen van nature glutenvrije vervangers. Is er geen coeliakie, tarwe-allergie of andere aandoening bij je vast gesteld, maar heb je wel coeliakie-achtige klachten? Dan kunnen we gaan kijken of je misschien glutensensitiviteit hebt. De enige manier om dit aan te tonen is door eerst zes weken een strikt glutenvrij dieet te volgen en dan opnieuw gluten te eten. We zullen dan de klachten in beide periode vergelijken.
Bronnen
- Nijeboer P, Bontkes HJ, Mulder CJ, Bouma G. Non-celiac gluten sensitivity. Is it in the gluten or the grain? Journal of gastrointestinal and liver diseases : JGLD. 2013 Dec;22(4):435-40. PubMed PMID: 24369326. Epub 2013/12/27. eng.
- Kneepkens CM, von Blomberg BM. Clinical practice : coeliac disease. European journal of pediatrics. 2012 Jul;171(7):1011-21. PubMed PMID: 22422192. Pubmed Central PMCID: PMC3378840. Epub 2012/03/17. eng.
- Catassi C, Bai JC, Bonaz B, Bouma G, Calabro A, Carroccio A, et al. Non-Celiac Gluten sensitivity: the new frontier of gluten related disorders. Nutrients. 2013 Oct;5(10):3839-53. PubMed PMID: 24077239. Pubmed Central PMCID: PMC3820047. Epub 2013/10/01. eng.
Dank voor je info. Academisch allemaal waar. Ik kom er echter in de praktijk niet verder mee.
Ik heb in 2006 een darmonderzoek gehad waar niets uitkwam. Met glutenvrij dieet voelde ik me echter wel veel beter. Ik had toen ook al diverse tekorten: vit B12, vit D, zeer laag ferritine en forse osteoporose.
Het eten van gluten heb ik alsnog enkele malen geprobeerd, maar voelde me er helemaal niet goed bij. Ik heb er dus voor gekozen om glutenvrij te blijven eten.
Bedankt voor je bericht! Bij mensen met glutensensitiviteit kan geen coeliakie worden aangetoond, maar ze voelen zich wel beduidend beter bij het weglaten van gluten uit de voeding. Dit zou bij jouw verhaal kunnen passen.
Ik vind dit echt een handig een goed informatief artikel. Het is idd soms verwarrend en vooral in het geval van gluten intolerantie lijkt het me erg moeilijk om fatsoenlijk boodschappen te doen. Je moet eigenlijk heel veel al zelf gaan maken wil je het jezelf makkelijker en goedkoper maken. Of zie ik het verkeerd? Die glutenvrij producten bijv bij een gewone supermarkt mogen dan wel glutenvrij zijn maar er zit vaak wel nog een hoop troep extra in en ik vind het erg duur.
Bedankt voor je bericht! Glutenvrij gemaakte producen zijn inderdaad vaak erg duur en er zit vaak een hoop extra suiker, vet en andere ‘troep’ in. Daarom is het inderdaad heel verstandig om veel zelf te bakken om het vervolgens eventueel in te vriezen.
Wow, waar kan ik een afspraak maken om mij te laten testen? Dit artikel slaat de spijker op z’n kop. Sinds ik ben overgestapt van brood naar speld, haver en andere ‘gezonde’ producten zijn mijn darmklachten alleen maar verergerd. Terwijl bij vrienden om mij heen de kilo’s eraf vliegen, val ik totaal niet af en ben ik vermoeider dan ooit.
Beste Sandy, bedankt voor je reactie! Het zou inderdaad verstandig zijn om je eens te laten testen op coeliakie. Dit kan in eerste instantie met een bloedtest bij de huisarts. Hoe de diagnostiek bij coeliakie precies werkt, vind je hier http://www.glutenvrij.nl/page/Coeliakie/Diagnose
Succes! Groetjes Gaby
Wat een goed artikel! Duidelijkheid hierover ontbreekt jammer genoeg vaak, mooi dat je hier verandering in brengt!
Zelf merk ik dat ik brood niet goed verdraag, maar bijvoorbeeld knackebrod (alleen rogge, water en gist) wel. Ik denk dus dat er inderdaad een ander stofje (broodverbeteraar?) in het brood voor mijn klachten zorgt.
Als baby al buikpijn & krampjes bij een boterhamkorst, dus het is niet iets hippigs of iets van de laatste tijd.
Beste Willemijn, bedankt voor je reactie! Tsja, het kan vanalles zijn, maar je merkt zelf het beste waar je lichaam wel en niet goed op reageert. Wellicht een idee om je eens te laten testen? Groetjes Gaby
Wat een goede en duidelijke uitleg! Zelf heb ik o.a. een tarwe allergie, wat vaak verward wordt met een glutenintolerantie. Ik blijf mij verbazen waar ze allemaal tarwe in verwerken. Gelukkig kan ik goed tegen spelt en maak ik daarmee alles zelf.
Hallo, het blijft nog erg onzeker voor me. Wacht op dit moment op de uitslagen van het bloedonderzoek maar dat duurt lang. Ik ben wel zelf gaan dokteren en eet al een paar weken glutenarm. Geen brood en pasta en koekjes. Zodra ik wel iets eet ( uit protest) waar gluten in zit dus volk broodje of koekje heb ik direct last. Maagzuur, opgeblazen gevoel extreme moe. ook vaak buikklachten rommelen of krampen. Heb net bloedarmoede gehad (is nu weer goed). Voel me beter nu dan paar weken geleden. Wil nog niet van alles aanschaffen want het is indd duur en hoop werk terwijl ik nog niet weet of ik coeliakie heb. Denk dat ik wel degelijk een intolerantie of allergie heb. Afwachten nog maar.
Alle tips zijn welkom.
Groet Elly
Heel goed stuk! Een tijd geleden is tarwe-allergie bij mij geconstateerd. (Gelukkig geen gluten dus). Enige wat ik nog zou willen aanvullen op de informatie hierboven: Voor mensen met een tarwe-allergie is spelt niet altijd goed voor je. Spelt is een oer-tarwe, waardoor deze heel veel overeenkomsten heeft met de tarwe die tegenwoordig in veel producten wordt gebruikt. Door de gelijkenissen kan het zijn dat het lichaam hier alsnog overgevoelig op reageert. Helaas moet ik zelf deze ook vermeiden, maar dat is lang niet voor iedereen zo.
Verder is er meer dan prima mee te leven. Kijk goed naar de alternatieven en geniet van de experimenten in de keuken. Zorg dat de vitamines op niveau blijven (vooral in het begin). En vergeet niet (vervangend) vezelrijk te eten.
Keep on the good work! X
Beste Mudde, dank voor je reactie. Ik moet zeggen dat je gelijk hebt; in de regel is spelt juist niet geschikt voor mensen met tarwe-allergie, omdat het inderdaad veel op elkaar lijkt. Binnenkort komt er een update van dit artikel met wat nieuwe informatie, dus daar zal ik het ook zeker in verwerken!
Goed en duidelijk artikel. Ik werd helemaal enthousiast toen je begon over dat ‘andere stofje’ in deze granen welke wellicht de klachten kunnen veroorzaken bij mensen met alleen een zogenaamde glutenovergevoeligheid. Alleen kwam er geen verdere uitleg…: want dat ‘andere stofje’ zou zo maar eens een koolhydraat kunnen zijn: Een FODMAP.
FODMAPs zijn bepaalde koolhydraten die ook in glutenbevattende granen zitten welke darmklachten kunnen veroorzaken (als je er meer van eet dan je persoonlijke grens). Hier is al veel onderzoek naar gedaan, en vooral mensen met PDS hebben baat bij het FODMAP dieet (ca. 75 % ziet verbetering in klachten). Maar ik ben evengoed benieuwd naar of er ook nog andere stoffen in deze granen zitten welke het lijf niet echt waardeerd 😉 As always: meer onderzoek blijft nodig! Maar als je PDS hebt (niet zelfbedacht maar echt geconstateerd door een arts), dan kan het de moeite waard te zijn eens te kijken naar het FODMAP dieet. Kijk ook eens op onze site! http://www.fodmapfoodies.nl
Hoi Mirthe, dank voor je reactie!
Dit artikel heb ik volgens mij alweer een jaar geleden geschreven. Toen kende ik het FODMAPdieet nog niet. Momenteel werk ik in mijn praktijk heel veel met FODMAP (er komt hier binnenkort ook een aparte blog over). Ik snap je punt, maar ik denk zelf dat er bij glutensensitiviteit wat anders aan de hand is dan fructanen, omdat:
1. mensen met glutensensitiviteit ook ziek worden van een klein beetje speltbrood (want dit laat ik ze uittesten)
2. deze reactie vaak binnen het uur plaats vindt (terwijl fructanen in theorie pas een probleem zouden moeten vormen in de dikke darm)
3. deze mensen vaak geen enkel probleem hebben met bijvoorbeeld ui en knoflook (terwijl ze van een beetje speltbrood dus wel last krijgen).
Er zal vast een groep mensen zijn die met de verkeerde diagnose rondloopt; bijv glutensensitiviteit, terwijl het eigenlijk de fructanen zijn, maar ik denk ook zeker dat er nog iets anders anders aan de hand is…
Er is toevallig net een nieuw artikel gepubliceerd die alles omtrent coeliakie, NCGS en FODMAPs op een rijtje hebben geprobeerd te zetten. Zij zeggen iets soortgelijks; NCGS bestaat waarschijnlijk wel, maar in een zeer kleine groep mensen. Mogelijk is er een groep mensen die denken dat ze NCGS hebben, maar die er eigenlijk goed aan doen om FODMAPs te verlagen, zie: http://ueg.sagepub.com/content/3/2/160.full.pdf+html
Way to go!
Beste Gaby,
Heerlijk duidelijk artikel. Super om het zo te lezen.
Mijn zoon eet sinds 7 jaar glutenvrij en heeft coeliakie. We zijn heel blij dat er meer informatie komt zowel over gluten maar ook over wat wel en niet kan. Meer bekendheid betekent ook vaak meer producten op de markt, wat het dieet weer goedkoper maakt.
Wel heb ik het idee dat we soms componenten voor de ontwikkeling van kinderen in dit dieet missen. Zeker weten doe ik dit niet.
Ha Irene, dank voor je positieve reactie!
Als je twijfelt of zijn voedingspatroon wel volwaardig is, zou je contact kunnen opnemen met een diëtist, het liefst gespecialiseerd in coeliakie (zie website Nederlandse Coeliakie Vereniging). Hij/zij kan kijken of de voeding volwaardig is en zo niet, wat er dan verbeterd kan worden.
Groetjes Gaby
Beste Gaby,
Ik heb al een paar jaar een tarwe-, en koemelkintolerantie. Dat is over het algemeen niet zo een probleem, vooral als we thuis eten. Maar als we uit gaan eten krijg ik vaak glutenvrij brood voorgeschoteld. Dat is dan gemaakt met tarwe waar de gluten uit zijn gehaald. Mijn vraag is: kan ik dat eten, of is dat ook slecht voor me?
Groetjes Cleem
Hoi Cleem,
Dat hangt van je drempelwaarde af. Bij glutenintolerantie heb je geen drempelwaarde; dan moet je alle kleine beetjes gluten vermijden. Bij andere overgevoeligheden kun je vaak wel testen hoeveel je wél kan hebben. Koop het brood eens zelf en begin thuis met kleine stukjes en bouw dit steeds verder uit. Als het goed gaat, kun je het gewoon nemen!
Groetjes Gaby
Nog een kleine toevoeging; mocht je anafylactisch reageren op tarwe, dus dat je van zeer kleine hoeveelheden al in schock kan raken, dan is het natuurlijk niet aan te raden om het thuis uit te proberen.
Beste Cleem, je vraag viel mij op omdat JIZELF reeds het antwoord gaf! Je hebt een TARWE (zeg maar Granen-)intolerantie en GEEN gluten intolerantie. Wat slecht is, is TEVEEL van graanproducten. Zoals je aangeeft heb je een intolerantie en gelukkig GEEN allergie dan kan je evt anafylactisch reageren. Je kunt, zoals Gaby aangeeft, testen hoeveel je kunt eten van graanproducten want dat VERSCHILT bij ieder persoon.
Dus 1) WEES HEEL ZEKER dat je een intolerantie hebt en GEEN allergie omdat..(volgende punt), 2) Heb je een intolerantie probeer het met kleine beetjes, heb je een allergie probeer het alleen onder (ziekenhuis)controle 3) COELIAKIE = Glutenintolerantie en is iets anders dan TARWE intolerantie. Omdat gluten een complex aan eiwitten zijn waarvan je waarschijnlijk enkele niet kunt verdragen. Met de huidige technologie, is het erg lastig uit te vinden welke eiwitten je ongemak veroorzaken.
Ik heb zelf GEEN last van COELIAKIE maar van andere elementen die in granen voorkomen. Ik zeg granen omdat deze ook in Rogge, Spelt, Tarwe, Boekweit, Havermout, Quinoa voorkomen. Met andere woorden er moet meer uitgebreid (elementair) onderzoek komen. Wellicht komt er eindelijk eens geld om GEDEGEN onderzoek te doen.
Beste Gaby, ben je ook bekend met het fenomeen exorfinen? Ik heb me daar ooit op laten testen en eet nu al een tijd zonder melkproducten, gluten en soja. In eerste instantie knapte ik erg op maar de laatste tijd heb ik weer meer concentratieproblemen, veel zin om te snoepen ( en te smokkelen ook met de gluten en melk), heb sneller allergisce reacties, loopneus enzo, slecht slapen en ben ik steeds een aantal kilo’s te zwaar. Het “dieet”valt me ook best zwaar…vooral ook omdat ik niet teveel vlees wil eten. Is het zinnig een second opinion te doen, dat ik het mezelf misschien onnodig moeilijk maak? En wellicht tekorten heb?(Ik eet wel genoeg groente! en boekweit en goeie vetten).Of misschien toch meer wilskracht tonen..
Hi Gaby. Omdat ik al jarenlang darmproblemen heb (krampen, opgeblazen gevoel, afwisselend verstopping/ diarree en bloed in ontlasting) en vermoed dat het samenhangt met brood consumptie, heb ik mezelf op tarwevrij dieet gezet voor 6 weken. Daarentegen eet ik wel speltcrackers maar stop daar ook mee als problemen niet verminderen. Het gekke is dat ik speltbrood van ene bakkerij (100%speltmeel) wel kan verdragen maar van andere (bv van Marqt ook 100%) totaal niet. Net als zwaar desembrood is echt funest voor mij. Wat ik wens te weten is: Ben ik overgevoelig voor tarwe, voor gluten of voor desem/gist? Frans stokbrood kan ik bv wel goed verteren mits mijn darmflora op pijl is. Daarvoor maak ik zelf cocosyoghurt met agar agar. En ik slik tijdelijk acidophilus plus. Ik eet verder vegetarisch (veel groentes!)en gebruik weinig zuivel. Kun jij inschatting maken waar het probleem in zit bij mij? En zou een supplement als orthiflorfem of iberogast nog iets toe kunnen voegen?
Groet, Astrid
Hey Gaby, ik vind het maar moeilijk allemaal. Persoonlijk heb ik al mijn hele leven last van verschillende problemen. Als kind had ik ernstig ijzergebrek, diarree en buikpijn. Ik sliep erg veel en groeide niet. Ik heb er zelfs voor in het ziekenhuis gelegen, maar de dokteren vonden niets. Mijn jeugd bestond grotendeels uit slapen.
Nu ben ik 47 jaar oud en sinds een jaar eet ik geen brood meer. Hier ben ik mee begonnen omdat ik gewoon andere voeding wilde eten. Dus meer eiwitten en vetten. Normaal had ik nog steeds ongeveer 10 uur slaap nodig. En dat vond ik erg vervelend, maar ik moest wel, anders was ik geen mens. Nu slaap ik echter nog maar een uurtje of 7. Mijn ijzergebrek is verleden tijd en ik voel me gewoon veel beter. Twee jaar geleden konden wij niet op vakantie omdat ik niet kon lopen vanwege de misselijkheid omdat ik een extreem ijzer tekort had. Ik slikte pillen die niet hielpen en nu heb ik energie voor 10!
Nu kocht ik onlangs van die gezonde meergranen koeken. Gezond en makkelijk tussendoortje? Maar na het eten van een koek kreeg ik enorme buikkramp. Nu heb ik dat wel vaker, maar toen ik de volgende dag weer zo’n koek nam idem dito. Toen viel het kwartje, ik kan daar dus niet tegen. Toch vind ik het vreemd dat ik van een volkoren cracker geen buikpijn krijg. En na een glas bier ben ik dagen van de rel…
Nu is mijn vraag eigenlijk; zou dit een tarweallergie kunnen zijn? Of heb ik misschien een intolerantie voor gluten? Ik vind het ook heel raar dat de dokter in het ziekenhuis mijn probleem dan niet ontdekte, maar het zou kunnen dat dit soort allergieën vroeger niet serieus genomen werden. Mijn moeder gaf mij wit brood en dat maakte niets uit. Voor nu houdt ik rekening met alles wat ik tot nu toe ontdekt heb. Brood komt er bij mij echt niet meer in!
Groetjes Judith
Hey Gaby,
Ik heb een vraagje. Jaren geleden (2008) is er bij mij tarwegluten intolerantie vastgesteld. Ik kan gewoon tarwezemelen en enzymen eten, ik kan gewoon spelt eten. Alleen van tarwegluten wordt ik echt ziek. Nergens op het internet is hier is over te vinden, wat is daar de reden van? Hoe kan iets worden vastgesteld wat nergens anders bekend is?
Naast tarwegluten krijg ik van koemelk, varkensvlees en zwaar bewerkte producten (deze drie in grotere hoeveelheden) dezelfde klachten als van tarwegluten.