Glutenvrij uit eten wanneer je coeliakie hebt, hoe doe je dat? Kan het überhaupt? Zo ja, hoe pak je dat dan aan? Welke voorbereidingen moet je treffen? Kan je er op vertrouwen? Een onderwerp waar je eindeloos over zou kunnen door discussiëren. Want er is niet één goede manier om veilig glutenvrij uit eten te gaan. Jij moet bepalen welk risico jij durft en kan nemen. Graag deel ik vandaag mijn persoonlijke visie en wat tips over veilig glutenvrij uit eten gaan.

Voor degene die mij nog niet kennen: ik ben (onder andere) coeliakie-diëtist én ik heb al ruim 20 jaar de diagnose coeliakie.

Een paar weken geleden gaf ik een lezing over hoe je veilig glutenvrij uit eten kan gaan wanneer je coeliakie hebt. Of: in ieder geval zo veilig mogelijk. Dat daar animo voor was, werd duidelijk. De zaal was zó vol, dat er mensen moesten staan. Ik heb veel tips en handvatten geprobeerd te geven over hoe je de kans op een ‘glutenfout’ zo klein mogelijk kan maken. Want hoe klein dit risico wordt, ligt in JOUW handen. Niet in die van de kok.

Ja, je leest het goed: ik neem het vandaag op voor de kok (en al het andere restaurant-personeel).

Coeliakie komt voor bij ongeveer 1% van de westerse bevolking (1). Een (ik geef toe: wat gedateerde poll van de NCV) laat zien dat slechts 6,3% daarvan wekelijks uit eten gaat, 18,6% maandelijks en 19,5% eens in het kwartaal. Om het rijtje af te maken: 20% gaat 1 of 2 keer per jaar uiteten en 35,5% gaat nooit uit eten (2) . Met andere woorden: slechts 44,4% van de 1% coeliaken gaat eens in het kwartaal of vaker uit eten. Dat zijn maar weinig mensen!

Daar komt nog bij dat ik uit ervaring (van mezelf, de cliënten die ik begeleid, de fora en blogs die ik lees) kan zeggen dat de coeliaken-die-regelmatig-uit eten-gaan, toch wel het allerliefst naar een voor hen bekend restaurant gaan; een restaurant waarbij ze al eerder een goede ervaring hebben gehad of waar mede-coeliaken-die-regelmatig-uiteten gaan een goede ervaring hebben opgedaan (en gedeeld). En terecht!

Long story short: we (coeliaken-die-regelmatig-uiteten-gaan) zijn gewoon niet met heel veel, en gaan vaak naar dezelfde restaurants. Random koks zien ‘ons’ daarom niet zo heel veel.

Als ik nu denk aan hoe twijfelachtig en onzeker de gemiddelde coeliaak zich tijdens de eerste 3-6 maanden, of misschien wel langer, na de diagnose voelt bij het doen van de wekelijkse boodschappen, dan kan ik mij voorstellen dat de kok zich net zo twijfelachtig en onzeker voelt!

glutenvrij uit eten

Maar ze moeten toch…?

Ja. Het restaurant moet jou van elk product wat bij de bereiding van een gerecht wordt gebruikt, (mondeling of schriftelijk) kunnen aangeven of het één van de veertien allergenen bevat. Eén van die 14 allergenen zijn de glutenbevattende granen: tarwe, rogge, gerst, spelt, khorasan tarwe en, haver (ja, deze laatste hoort ook in dit rijtje, aangezien het meestal om de niet-glutenvrije-haver zal gaan).

Wat niet verplicht is, is 1) het geven van voedingswaarde informatie, 2) het geven van een volledige lijst van ingrediënten, 3) het aanbieden van allergeenvrije producten en 4) het voorkomen of vermelden van (mogelijke) kruisbesmetting met sporen van de allergenen. De wet gaan niet over allergenen die per ongeluk via lepels of snijplanken in een gerecht zijn gekomen (3).

Maar, bij coeliakie moet je glutenvrij leven. En dat is meer dan glutenvrij eten.

Hoe maak je de kans op een glutenfout zo klein mogelijk?

Bespreekbaar maken

De allereerste is ook direct de belangrijkste: maak het bespreekbaar:

Maak het bespreekbaar met het gezelschap waarmee je gaat. Voel je niet bezwaard om te vragen of jij het restaurant uit mag kiezen. Ik weet zeker dat zij ook liever hebben dat jij een ontspannen avond hebt. Vind je dit toch lastig? Dan heb ik de volgende tip: kies 3 restaurant opties die jouw geschikt lijken, leg deze voor aan je gezelschap, en laat hen de definitieve keuze maken. Zo hebben jullie mooi samen het restaurant gekozen.

Maak het natuurlijk ook bespreekbaar met het restaurant, bij voorkeur met de kok. Voel je ook hierin niet bezwaard! Liever een keer teveel gevraagd, dan dat jij de volgende dag ziek bent. Het is echt niet raar om de kok van te voren te bellen en de kaart door te nemen. Het is hierbij wel handig om op een rustig tijdstip te bellen, dus niet wanneer de kok het hele restaurant van hun hoofdgerecht moet voorzien. Laat de kok door de telefoon al merken dat je teveel vraagt? Dan moet je je afvragen of je wel in dit restaurant wilt eten of dat je lekker op zoek gaat naar een restaurant waar je ze wel welkom heten.

Stel jezelf, voordat je gaat bellen, de volgende vraag; wat verwacht ik? Verwacht ik dat de kok al weet wat contaminatie is? Of wil ik hem dat uitleggen? Ben ik al blij met een glutenvrije maaltijd, al is het gerecht wat ‘uitgekleed’? Of verwacht ik een minstens net zo creatief gerecht als de andere gasten? Wil ik glutenvrij brood vooraf? Vraag dat dan van te voren en ga niet zitten afwachten of ze het hebben, om vervolgens teleurgesteld te moeten zijn wanneer ze het niet hebben. De kok kan niet ruiken wat jij wenst, dus maak ook dit bespreekbaar. Zo voorkom je achteraf teleurstellingen.

Wanneer je de kok aan de lijn hebt, ligt de verantwoordelijkheid bij jezelf en niet bij de kok. Jij kunt de juiste vragen stellen en jij kunt beslissen of je in het restaurant wilt en durft te eten, het hoeft niet. Leg het de kok uit en wees geduldig. Het is een verdomd lastige intolerantie. Het gaat om kleinste kruimels die niet mogen. Daar struggelen WIJ elke dag mee. We kunnen dan ook niet verwachten dat de kok precies weet wat hij moet doen wanneer hij een coeliaak op bezoek krijgt.

Uit eten gaan wanneer je coeliakie hebt, is altijd een risico. Probeer dat risico zo klein mogelijk te maken door het bespreekbaar te maken en uit te leggen. Hup, help die kok dus!

Stel de juiste vragen

Oke, we hebben het nu steeds over ‘bespreekbaar maken’ gehad. Maar hoe doe je dat dan? Stel in ieder geval geen vragen als ‘kunnen jullie glutenvrij serveren?’ of  ‘weten jullie dat je ook kruisbesmetting moet vermijden?’ Daar is namelijk makkelijk ‘ja’ op te antwoorden, zonder dat je echt door hebt of ze het begrijpen.

Stel daarom bij voorkeur open vragen. Op die manier kom je er makkelijk en snel achter wat ze weten over coeliakie en het glutenvrije dieet. Een zeer geschikte open vraag is: ‘Hoe gaan jullie om met een maaltijd die glutenvrij moet zijn?’ (4). Met deze vraag kun je het hele proces van de glutenvrije maaltijd, inclusief contaminatie, achterhalen.

Andere voorbeelden van open vragen:

  • Ik heb coeliakie en moet glutenvrij eten. Wat kunnen jullie mij bieden?
  • Welke regels heeft het restaurant rond omgaan met voedselallergie/intolerantie?
  • Hoe hebben jullie voor het personeel de gebruikte ingrediënten, met de allergenen, in kaart gebracht?
  • Wat houdt een aangepast menu bij jullie in?
  • Wat maakt dat ik zeker weet dat mijn maaltijd veilig is?
  • Hoe gaan jullie om met contaminatie?

Of meer specifieker, het gaat hierbij echt om de manier van vragen:

  • Hoe wordt jullie friet t.o.v. andere snacks gefrituurd? (hiermee check je indirect hoe ze met contaminatie omgaan)
  • Hebben jullie glutenvrije sauzen of soepen? en zo ja, hoe worden die dan gemaakt? (hiermee check je indirect of ze ook aan verstopte gluten denken zoals bindmiddel en bouillonblokjes)
  • Hebben jullie glutenvrij brood en zo ja, waar is jullie glutenvrije brood van gemaakt? (hiermee check je indirect of ze spelt niet als glutenvrij aanzien)

In het restaurant

Bovenstaande vragen kun je van te voren via de telefoon te stellen, maar natuurlijk ook wanneer je in het restaurant bent en de bestelling wordt opgenomen. Vergeet ook hier niet om het te blijven benoemen.

  • Krijgt de rest al brood met kruidenboter? Vraag dan om je glutenvrije broodje (als ze die beloofd hadden) met een aparte kruidenboter.
  • Wil je je saus liever apart? Vraag dat dan bij de bestelling.
  • Benoem bij het doorgeven van je gerecht de meest voorkomende ‘fouten’, zoals het koekje in het bolletje ijs of dat de pijnboompitten nou juist wél glutenvrij zijn.
  • Wil je liever niet dat ze dat koekje op het schoteltje naast je koffie leggen? Herinner ze daar dan aan bij de bestelling van die koffie. Vaak is de serveerster ‘glutenvrij’ tegen die tijd alweer vergeten, en voor hen is dat koekje een simpel routine klusje.

glutenvrij uit eten

Horeca-alliantie NCV

Last note: wil je zo min mogelijk moeite hoeven doen voor een veilige, glutenvrije maaltijd? Kies dan voor een restaurant die aangesloten is bij de horeca alliantie van de Nederlandse Coeliakie Vereniging (5). Een goede tweede optie  voor de keuze van het restaurant is het lezen van ervaringen in de diverse glutenvrije facebookgroepen of online fora of die van glutenvrije bloggers. (Let op: Iens, tripadvisor e.d. geven zélf de optie aan of ze glutenvrije maaltijden verzorgen, dit is dus niet op basis van anderen)

In alle andere gevallen zul je (meestal) iets meer moeite moeten doen voor een echt veilige en goede glutenvrije maaltijd.

Bronnenlijst

  • Kneepkens CM, von Blomberg BM. Clinical practice : coeliac disease. European journal of pediatrics. 2012 Jul;171(7):1011-21. PubMed PMID: 22422192. Pubmed Central PMCID: PMC3378840. Epub 2012/03/17. eng.
  • Nederlandse Coeliakie Vereniging. Kenniscentrum. Hoe vaak gaat u glutenvrij uit eten? Geraadpleegd op: 15-05-2017
  • Allergenen Consultancy. Allergenenwetgeving horeca. Beschikbaar via: https://www.allergenenconsultancy.nl/horeca-allergenenwet. Geraadpleegd op: 15-05-2017
  • Ik ben glutenvrij.nl. Vooronderzoek restaurant? Open vragen stellen! Geraadpleegd op: 15-05-2017
  • Nederlandse Coeliakie Vereniging. Voor professionals. Horeca Alliantie Glutenvrij. Geraadpleegd op: 15-05-2017