‘Eerst komt het vreten, dan de moraal’

Hiermee bedoelde de duitse schrijver Bertold Brecht dat we in moeilijke tijden eerst aan onze eigen behoeften denken en daarna pas kritisch nadenken over ons gedrag. Vroeger bestonden een aantal basisideeën over wat mensen nodig hadden om gezond te blijven, maar verder was eten vooral een pragmatische aangelegenheid. Met een toenemende welvaart, is nu te zien dat de moraal rondom voeding aan aandacht wint. Het is heel normaal om een persoonlijke morele of idealistische waarde aan eten te hechten, en er is een toenemend debat gaande over wat nou écht ‘goed’ is. Maar wat is ‘goed’? Hiermee kan ‘gezond’ bedoeld worden, maar ook ‘diervriendelijk’, ‘milieubewust’ of ‘passend bij de religie/cultuur’.

De filosofie houdt zich bezig met de betekenis en geldigheid van het denken rondom verschillende thema’s. Onderdeel hiervan is de ethiek, die zich bezighoudt met de vraag wat goed of slecht is. Deze serie heeft als doel inzicht te geven in verschillende filosofieën of opvattingen over voeding om zo een overzichtelijker debat te kunnen voeren over ‘goede voeding’. Daarnaast zal ook gereflecteerd worden op de gezondheidsaspecten vanuit wetenschappelijk perspectief. In deze reeks voeding & filosofie, volgt hier de tweede: Slowfood.

slowfood

Geschiedenis

De Slowfoodbeweging werd in 1986 opgericht door Carlo Petrini en andere activisten in Italië. De oprichting was een reactie op de vestiging van een nieuw filiaal van McDonalds in Rome. Daarmee plaatste de beweging zich vanaf het begin letterlijk tegenover de Fastfoodbeweging. De Slowfoodbeweging verspreidde zich daarna relatief snel over andere landen, en heeft inmiddels ruim 100.000 leden in ongeveer 160 landen. Sinds 2008 is er officieel ook een afdeling in Nederland gevestigd, welke onder andere projecten organiseert rondom duurzame visvangst, gezonde schoolkantines en gezond eten. De Slowfoodbeweging ontvangt financiële steun vanuit de Europese Unie [1, 2].

Filosofie: Slowfood

De Slowfoodbeweging zet zich af tegen de industriële productie van voedsel, en richt haar focus op het behoud van culturele of traditionele bereiding van voedsel. Daarnaast besteden ze veel aandacht aan het behouden van traditionele gewassen, biodiversiteit, veeteelt en landbouwpraktijken in een bepaalde regio. Slowfood is daarom heel regio- en cultuurgebonden, en bewegingen in verschillende landen streven dus ook verschillende gebruiken na. In grote lijn echter streven alle het behoud van tradities, bewust eten en een rustige manier van leven na. Belangrijke factoren daarin zijn biologische en lokale productie, en kleinschaligheid van boerderijen om zo een hoogwaardige kwaliteit van het eten na te streven. De beweging verzet zich tegen het gebruik van monoculturen en genetisch gemodificeerde gewassen in de landbouw. De filosofie van de Slowfoodbeweging is samen te vatten in de volgende drie principes:

  • Goed voedsel: kwaliteit, smaak en gezondheidswaarde van de voeding staan op de voorgrond;
  • Zuiver voedsel: de productie van voedsel is niet schadelijk voor het milieu en de leefomgeving;
  • Eerlijk voedsel: toegankelijke prijzen voor consumenten en tegelijkertijd eerlijke prijzen en goede omstandigheden voor de producenten [1].

Uit de basisprincipes wordt duidelijk dat de Slowfoodbeweging dicht bij de filosofie van Biologische voeding staat [3], maar een sterkere nadruk legt op traditie en culturele waarden. Daarnaast besteed de Slowfoodbeweging meer aandacht aan de omstandigheden waarin voeding geconsumeerd wordt. Zo organiseert zij ook regelmatig kookworkshops om traditionele gerechten en bereidingswijzen door te geven aan toekomstige generaties. Zelf vat de beweging hun filosofie mooi samen in hun streven naar een ‘stevige connectie tussen bord, planeet, mensen, politiek en cultuur’ [1].

slowfood

Wetenschappelijke inzichten (over gezondheid)

Een korte zoektocht in wetenschappelijke databases levert weinig informatie op. Er lijkt weinig onderzoek te zijn gedaan specifiek naar gezondheidseffecten van eten via de Slowfood filosofie. Dat is wel begrijpelijk, aangezien de beweging een voornamelijk klassiek voedingspatroon voorschrijft met basisvoedingsmiddelen. Aanbevelingen komen grotendeels overeen met die van de Gezondheidsraad en de Schijf van Vijf [4, 5]. Meest relevant op gezondheidsgebied is waarschijnlijk het afwijzen van genetisch gemodificeerd voedsel (GMO). Er is nog veel discussie gaande over de veiligheid en wenselijkheid van GMO in ons voedsel. Wetenschappelijk is er nog geen consensus, deels doordat er nog geen goede standaards zijn voor hoe het onderzoek hiernaar uit te voeren [6]. Ook de European Food Safety Authority (EFSA) lijkt nog te worstelen met haar opgave voor het beoordelen van de veiligheid van GMO, zoals blijkt uit een recent rapport die terugblikt op de eerste tien jaar onderzoek naar GMO [7]. De positie van de Slowfoodbeweging zou je als kiezen voor veilig kunnen zien. Waarom zou je GMO voedsel eten als je nog niet kunt inschatten hoe veilig het is?

Conclusie

De filosofie achter Slowfood zet zich af tegen de industriële productie van voedsel, en is voor het behoud van cultuur en tradities bij het bereiden en consumeren van voedsel. De beweging staat dichtbij de filosofie achter biologische voeding. Wetenschappelijk gezien passen de aanbevelingen bij de adviezen van de Gezondheidsraad voor gezonde voeding. Al met al is Slowfood een interessante beweging die voeding succesvol met ecologie, maatschappij en politiek bewustzijn verbindt.

Bronnen

  1. Slowfood.com. Geraadpleegd januari 2016.
  2. Slowfood.nl. Geraadpleegd januari 2016.
  3. Bionext.nl. Geraadpleegd november 2015.
  4. Voedingscentrum.nl. Geraadpleegd januari 2016.
  5. Gezondheidsraad.nl. Geraadpleegd januari 2016.
  6. Devos, Y. Sanvido, O. Tait. J. Raybould, A. Towards a more open debate about values in decision-making on agricultural biotechnology. Transgenic research. 2014. Dec;23(6):933-43.
  7. Devos Y, Aguilera J, Diveki Z, Gomes A, Liu Y, Paoletti C, du Jardin P, Herman L, Perry JN, Waigmann E. EFSA’s scientific activities and achievements on the risk assessment of genetically modified organisms (GMOs) during its first decade of existence: looking back and ahead. Transgenic research. 2014 Feb;23(1):1-25.