Regelmatig zien we het voorbij komen, krantenkoppen waarbij de haren van menig voedingsdeskundige/diëtist/wetenschapper overeind gaan staan. ‘Slenteren is beter dan sporten’ of ‘Slank door suiker’, krantenkoppen waarbij er bij mij veel vragen te binnen schieten maar die niet beantwoord worden door het lezen van het artikel (1)(2).

Wetenschappelijk onderzoek is hot

Wetenschappelijk onderzoek is ‘hot’! Zonder wetenschappelijk onderzoek kan je tegenwoordig niet meer, het is nodig om adviezen te onderbouwen. Zonder onderzoek zouden deze adviezen of interventies niet eens gegeven mogen worden. Echter er wordt tegenwoordig zoveel onderzoek gedaan, dat het moeilijk is om te bepalen wat nou ‘goed’ onderzoek is en wat niet.

Gedurende mijn opleiding, Health Sciences, leer ik hier van alles over. Er wordt ons uitgelegd hoe onderzoek is opgebouwd en wat voor factoren onderzoek kunnen beïnvloeden. Er wordt uitgelegd hoe je degelijk onderzoek kan doen maar we worden er ook op gewezen dat resultaten makkelijk te beïnvloeden zijn en dat niet al het onderzoek wat gepubliceerd is, juist uitgevoerd is. Tegenwoordig zijn er zoveel journals met wetenschappelijke artikelen, dat we door de bomen het bos niet meer zien.

Verkeerde interpretatie van onderzoek

Elke journalist/blogger/schrijver wilt het liefst zijn naam zetten onder een artikel wat vaak gelezen wordt, een artikel dat schokt en/of vaak in het nieuws komt. Echter kan niet elke journalist weten wat er nodig is om gedegen onderzoek te doen en weet niet elke journalist hoe zij een onderzoek kunnen beoordelen. Hierdoor komt het regelmatig voor dat resultaten uit een onderzoek verkeerd geïnterpreteerd worden. Hierdoor leest de doorsnee Nederlander een artikel in de krant waarin de conclusie van de journalist staat, en niet de conclusie van het onderzoek.

Waar kun je zelf op letten?

Ik merk het zelf dagelijks dat patiënten of mensen uit mijn omgeving dingen hebben gelezen in artikelen of op websites waarbij ik mezelf altijd afvraag: ‘Hoe is het onderbouwd?’. Is er onderzoek naar gedaan? Of is het de mening van de schrijver of fabrikant? Tegenwoordig moeten we zelf erg kritisch kijken naar wat er verteld wordt via websites of de media. Maar waar moet je onder andere op letten?

  • Wat voor bronnen zijn er gebruikt? Is het gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeken of eigen mening?
  • Wat is de achtergrond van de auteur? Kan de auteur met zijn/haar achtergrond wel objectief blijven?
  • Is het een artikel of advertorial? Een advertorial is een advertentie vermomd als artikel en hierdoor subjectief. Vaak zijn auteurs verplicht om het erbij te zetten als er sprake is van een advertorial.
  • Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dit vaak ook zo! Blijf altijd je gezonde verstand gebruiken!

Slenteren beter dan sporten?!

Als we kijken naar het krantenbericht ‘Slenteren beter voor de gezondheid dan sporten’ dan zien we ook dat de conclusie van het onderzoek eigenlijk anders is dan dat de titel suggereert. Uit het onderzoek blijkt dat één uur per dag lichamelijke activiteit niet de negatieve effecten van inactiviteit kan compenseren als iemand de rest van de dag inactief is (alleen zitten). Het is efficiënter als iemand de hele dag door matig beweegt door te staan of te lopen (3). Maar om hier direct te beweren dat slenteren beter is dan sporten gaat eigenlijk iets te ver. Het onderzoek bevat ook maar een sample van 18 mensen en zij zijn maar vier dagen gevolgd.

Een passende titel zou zijn geweest: ‘Eén uur sporten compenseert niet de negatieve effecten van inactiviteit’.

In deze titel zit geen waarde oordeel, alleen is de titel niet erg pakkend, daarom zal er niet voor gekozen worden en moeten wij zelf kritisch zijn!

Hoe onderzoek je of het onderzoek goed is?

Als we kijken naar wetenschappelijke artikelen dan zien deze artikelen er vaak ingewikkeld uit. Het is een heleboel tekst en het is moeilijk om nou te bepalen waar je naar moet kijken. Het onderstaande lijstje kan je helpen om te ‘onderzoeken’ of het onderzoek goed is:

Level of evidence:

De ‘level of evidence’ kan je helpen om het onderzoek ‘overall’ te beoordelen. Onderzoeksdesigns met een hoge level of evidence zijn reviews (= verschillende onderzoeken worden met elkaar vergeleken) en RCT’s (= Randomized Controlled Trials, hierbij heb je een interventiegroep en controlegroep en kan je bijvoorbeeld het effect van een medicijn onderzoeken). Een mening van een deskundige kan erg informatief en praktisch zijn maar is van lage kwaliteit als we kijken naar de level of evidence. Er is niet één level of evidence indeling maar er worden verschillende gebruikt. Het plaatje hieronder geeft je een beeld van zo’n indeling (4).

Study sample:

Het is belangrijk om te kijken hoeveel mensen er in het onderzoek zijn meegenomen. Een RCT met 100 personen zegt meer dan een RCT met 10 personen.

Conflict of interest:

Een onderzoek over de positieve effecten van kokosolie gefinancierd door een bedrijf wat kokosolie produceert is natuurlijk verdacht. Kijk dus altijd goed wie de onderzoekers zijn en of er sprake kan zijn van ‘conflict of interest’.

Confounding of effectmodificatie:

Confounders en effectmodificatoren kunnen de resultaten sterk beïnvloeden. Van confounding spreken we als het gevonden effect eigenlijk (deels) veroorzaakt wordt door een andere effect. Van effectmodificatie spreken we als het effect voor de ene groep (bijvoorbeeld vrouwen)  anders is dan voor de andere groep (bijvoorbeeld mannen). Een onderzoek kan voor confounding corrigeren en kan bij effectmodificatie de resultaten splitsen per groep. Kijk in het artikel of de onderzoekers hierna gekeken hebben en of ze er iets mee gedaan hebben.

Publicatie in journals:

In wat voor journal is het artikel gepubliceerd? Is het een journal die hoog aangeschreven staat?

Uitvoering van onderzoek:

Hoe een onderzoek wordt uitgevoerd zegt veel over de kwaliteit van het onderzoek en over de sterkte van het resultaat. Vragen die je jezelf kan stellen zijn: Hoelang zijn de respondenten gevolgd? Hoelang duurde de interventie? Waren de groepen bij het begin gelijk? Is er sprake van vertekening (bias)? Etc. etc.

Levels of Evidence piramide pyramid The Online Scientist

Levels of Evidence Piramide – The Online Scientist

Er zijn nog veel meer punten waarop je kan letten maar het bovenstaande lijstje kan je eerste stuk op weg helpen (5)(6). Let altijd goed op bij het lezen van krantenartikelen of artikelen in bladen of op websites. Kijk naar de onderliggende onderzoeken, hoe zijn deze uitgevoerd en wat was de conclusie? Misschien is de conclusie beschreven in het artikel wel anders dan de conclusie van het onderzoek of worden er in het artikel cruciale dingen weglaten. Laat je niet leiden door het artikel in de krant maar ga zelf op onderzoek uit ;)!

Bronnen

  1. http://www.nu.nl/gezondheid/3203849/slenteren-beter-gezondheid-dan-sporten.html
  2. http://www.elsevier.nl/Wetenschap/nieuws/2005/7/Suiker-in-koffie-en-thee-maakt-slank-ELSEVIER042138W/
  3. http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0055542
  4. http://www.cebm.net/ocebm-levels-of-evidence/
  5. LM Bouter, MCJM van Dongen en GA Zielhuis. Epidemiologisch onderzoek: opzet en interpretatie. Zesde, herziene druk. Bohn Stafleu van Loghum, 2010
  6. J.W.R. Twisk. Inleiding in de toegepaste biostatistiek. Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen, Nederland, 2014