Al jaren neem ik zo ééns per maand een massage. Het liefst een Thaise, dan voel je tenminste dat er iets gebeurt. En waar je ook komt, na afloop krijg je steevast het advies vooral veel water te drinken. Waarom? ‘Om de afvalstoffen weg te spoelen.’ Wat er vervolgens met die afvalstoffen wordt bedoeld en waarom je daarvoor extra water zou moeten drinken, heeft nog nooit iemand me kunnen uitleggen. Ik ging dus maar zelf op onderzoek uit. Dat bleek lastiger dan gedacht.
Afvalstoffen
Mijn zoektocht begon simpelweg met Googelen. Via fora kreeg ik een al een beter beeld van de ‘afvalstoffen’, al ging het uiteraard alle kanten op. Ik zag lactaat (melkzuur) dat zich ‘zou ophopen in de spier’, vocht ‘dat zich ophoopt in het lichaam’ tot aan de homotoxicoseleer van Dr. Reckeweg (natuurgeneeskunde). Met name het laatste doet denken aan detoxen, waar Rob al eerder het blog ‘Zijn detox-diëten en –supplementen zinvol?’ over schreef. Hier lees je o.a. meer over wat in het alternatieve circuit wordt verstaan onder ‘gifstoffen’ en hoe ons lichaam automatisch en helemaal zelf 24/7 (gif)stoffen verwijdert.
Wat zegt de wetenschappelijke literatuur?
Na uitgebreid zoeken – er is bijna geen enkel artikel dat ingaat op de vermeende ‘afvalstoffen’ in combinatie met water drinken na een massage – vond ik een eerste bruikbare aanwijzing: ‘Van massage na een inspanning wordt aangenomen dat het gifstoffen wegspoelt en de pijn vermindert, de zogenaamde delayed-onset muscle soreness (DOMS). Het is een mythe die al decennia wordt onderwezen, mogelijk als een poging om pijn na een massage te verklaren.’(1).
Aha! Pijn na fysieke inspanning of zelfs pijnlijke spieren na een stevige massage, dat herken ik wel. Alleen… de eerste persoon die zijn spierpijn met een flinke hoeveelheid water heeft weten ‘weg te spoelen’ moet ik nog tegenkomen. Bovendien ga ik altijd voor een ontspanningsmassage. Van tevoren heb ik dus niet gesport en toch word me aangeraden extra water te drinken.
Lactaat in je spieren
Nou vooruit, dan toch even over lactaat. De ‘afvalstof’ die zich zou opstapelen in je spieren en daar, na fysieke inspanning, voor pijnlijke spieren zou zorgen. Nu zit onze stofwisseling vrij ingenieus in elkaar. Zo is ons lichaam op elk moment van de dag bezig om gewenste evenwichten in stand te houden. In het geval van lactaat tijdens en/of na inspanning, zorgen twee metabole (stofwisseling) processen ervoor dat het lactaatniveau in je spieren binnen een uur weer normaal is (2). Het gaat ten eerste om de Cori-cyclus en daarna om de Citroenzuurcyclus. M.a.w. lactaat is geen afvalstof maar een bijproduct dat je lichaam gebruikt als energiebron (3). Daarnaast zijn er geen aanwijzingen dat lactaat 24-48 uur na inspanning verantwoordelijk is voor pijnlijke spieren (2). Deze poging om DOMS te verklaren kunnen we dus wegstrepen.
En die pijnlijke spieren dan?
Ik kwam erachter dat DOMS een onderzoeksterrein op zichzelf is, waarvan massage wordt onderzocht als een manier om spierpijn te verminderen. Samengevat is het niet duidelijk wat nou precies die pijn na fysieke inspanning of ongewoon gebruik van spieren veroorzaakt. Ook voor wat betreft overtuigende manieren om deze pijn effectief te verminderen, tasten wetenschappers nog in het duister (1, 2).
Waarom moet ik überhaupt water drinken, en hoeveel?
Het Voedingscentrum raadt aan om iedere dag 1,5 tot 2L vocht drinken. Dan hebben we het over water, koffie en thee zonder suiker. Ook melk telt mee als drank. (4) In dit blog van Marijke wordt uitgelegd waarom. Specifiek interessant om hier te herhalen is onze waterbalans. Het lichaam – in dit geval je hypothalamus en je nieren – zorgt namelijk op elk moment van de dag voor het gewenste evenwicht van zowel het vocht in, als buiten je cellen. Dit laatste is de weefselvloeistof tussen je cellen en je bloedplasma. Ik vond in een Canadees blog een prachtige metafoor over extra water drinken in relatie tot massage: ‘Dat is als het toevoegen van brandstof aan een auto om deze sneller te laten gaan’ (5). Inderdaad, dat kan niet. Het lichaam zorgt te allen tijde voor balans. Te veel water plas je uit, en bij een tekort zullen je lever en nieren signalen afgeven (6, 7).
‘Opgehoopt’ vocht
Waar komt deze bewering dan vandaan? Ik vermoed dat het gerelateerd is aan lymfedrainage massage die kan worden toegepast bij lymfoedeem. Dit is vaak het geval na behandeling van (borst)kanker. Net zoals ons bloedvatenstelsel, is het lymfestelsel een vaatstelsel. De bloedvaten voeren bloed af-en aan naar de organen. Het lymfestelsel voert alleen lymfe (weefselvocht) af. Het is dus eenrichtingsverkeer. (8) Het moge duidelijk zijn dat water drinken hier niks aan toevoegt.
Waar is massage dan goed voor?
Gaande het schrijfproces ben ik uiteraard een hoop wijzer geworden over mogelijke effecten van massages, verschillende typen massages en massagetechnieken. Zo is in de Westerse wereld met name de Zweedse massage geliefd. Dit is een massagevorm die is gebaseerd op anatomie (leer van de lichaamsbouw) en gebruik maakt van massageolie (9, 10). In onderstaande figuur zijn de mechanismen samengevat waar Zweedse massage mogelijk effect op heeft. Ook zie je de mogelijke voordelen van massage bij het verbeteren van de prestaties, het verbeteren van het herstel of het voorkomen van spierletsel. Let op! Mogelijk, want er moet nog meer onderzoek naar massage worden gedaan om de exacte mechanismen en effecten verder te ontrafelen. (9)
Concluderend
Water drinken na massage ten behoeve van het wegspoelen van ‘afvalstoffen’ is een fabel. Desalniettemin is een massage vaak heerlijk en dat lijkt me ook wat waard. Kortom, drink vooral een kop thee of water na afloop van je massage. Je spoelt er alleen niks mee weg.
Bronnen
- Susan G. Salvo, Massage Therapy. Principles and Practice. Fifth Edition, 2015
- Karoline Cheung, Patria A. Hume en Linda Maxwell, Delayed Onset Muscle Soreness Treatment Strategies and Performance Factors, Sports Med 2003; 33 (2): 145-164
- Gina Kolata, www.nytimes.com > Lactic Acid Is Not Muscles’ Foe, It’s Fuel, 16 mei 2006
- Voedingscentrum, voedingscentrum.nl > vraag en antwoord > gezonde voeding en voedingsstoffen > Hoeveel water of vocht moet ik per dag drinken, 2019
- Paul Ingraham, www.painscience.com > Drinking water after massage, 2018
- Encyclopaedia Britannica, www.brittanica.com > Dehydration physiology, geciteerd op 24 april 2019
- Thuisarts, www.thuisarts.nl > Uitdroging dehydratie, geciteerd op 24 april 2019
- Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV), Richtlijn lymfoedeem 2014, Patiëntenversie, 2014
- Pornratshanee Weerapong, Patria A. Hume and Gregory S. Kolt, The Mechanisms of Massage and Effects on Performance, Muscle Recovery and Injury Prevention, Sports Med 2005; 35 (3): 235-256
- Virginia S. Cowen et al., A comparative study of Thai massage and Swedish massage relative to physiological and psychological measures, Journal of Bodywork and Movement Therapies (2006) 10, 266–275
Leuk Maud. En ook al spoelt het niets weg, het hoort wel een beetje bij het gevoel en de sfeer. Een theetje die je krijgt als er op de achtergrond bijbehorende muziek afspeelt. Ik denk dat zo’n massage vooral veel doet op het vlak van ontspanning (in schema het psychologische effect). De ‘ik heb het mezelf weer gegund en ik ben weer lekker zen’, werkt bij mij in ieder geval vaak goed 🙂
Hoi Claudia, dank voor je reactie! En ik ben het met je eens hoor, ik vind een thee na afloop ook lekker.
ik plan 2 x per maand zo ongeveer een massage in voor het ontspannen van de psyche, versterken van gevoel voor lichaam en het verlagen van de spierspanning. Drink trouw t glaasje water na afloop.
Mijn masseur biedt ook massage aan voor afvallen, na gevolgde nascholing. Al surfend zie je dat meer masseurs dit beheersen en aanbieden. Het lijkt me onzinnig.
Of er een effect is op het metabolisme vind ik niet terug in het schema. Kunnen jullie dit eens onderzoeken?
Bedankt! Ik wilde dit echt precies weten. Vond het idd ook een beetje onzinnig klinken dat ik water moest drinken na een massage.
Je schrijft dat niet duidelijk is wat precies de pijn is na fysieke inspanning of ongewoon gebruik van spieren.
Volgens mij zit het zo:
Spierpijn treedt vooral op na ongewoon zware inspanning en vooral bij excentrische spiercontracties (waarbij de spier wordt verlengd). De spieren voelen hard aan en zijn gevoelig bij aanraking. Bij spierpijn zijn er kleine beschadigingen in de myofilamenten (bestaande uit lange ketens van proteïnen) en in het bindweefsel van de spier en de aanhechting van de pees. Door deze beschadigingen komen in de spier stoffen vrij (o.a. histamine) die de doorlaatbaarheid van de vaatwanden verminderen. Hierdoor ontstaat oedeem (vochtophoping in het weefsel). Dit belemmert de doorbloeding waardoor de aerobe energievoorziening in gevaar komt en er kan opnieuw melkzuur worden geproduceerd. De pijn is vooral een gevolg van het oedeem. Dit verhardt de spieren en oefent druk uit op de uiteinden van de pijnzenuwen. De pijn is op het hoogtepunt 24 tot 72 uur na de inspanning en dan begint het herstel. Afvallen worden afgevoerd, het oedeem verdwijnt en de scheurjes herstellen zich.
Mijn naam staat er niet goed. Moet zijn: Paul van Weegen
En er had moeten staan: Afvalstoffen worden afgevoerd.
En scheurtjes in plaats van scheurjes.
Sorry!
Hmmm Maud, ik ben nieuwsgierig. Wat maakt dat je bij een Thaise massage het gevoel hebt dat er ”tenminste iets” gebeurt? Heb je dat harde nodig om te kunnen voelen? Wat gebeurt er bij jou bij de zachtere vormen van massage?
Wat een leuk en interessant dat je dit hebt uitgezocht! Ik heb zelf ook altijd de nijging om na yoga de ‘afvalstoffen’ in mijn lichaam weg te spoelen door veel water te drinken. Maar misschien werkt dat net weer even anders of is dat dan ook een fabel?