‘Is biologisch eten gezonder?’ ‘Klopt het dat de obesitas-epidemie wordt veroorzaakt doordat ons voedsel tegenwoordig minder goede nutriënten bevat?’ Dit soort vragen vliegen je als voedingswetenschapper wekelijks om de oren. Vaak is de vraagsteller bovenmatig geïnteresseerd in gezond leven en heeft (de ondervragingen vinden meestal plaats tijdens sociale gelegenheden als ik net heb verteld wat voor werk ik doe) vrijwel altijd een glas wijn of biertje in de hand, soms zelfs een sigaret…
Het effect van voeding op gezondheid in perspectief
Begrijp me niet verkeerd, op dat moment heb ik zelf meestal ook een drankje in de hand. Echter opmerkelijk vind ik deze vragen wel. Waarom? Omdat het ene kwaad (of goede) nou eenmaal veel meer effect heeft op je gezondheid dan het andere. Kortom, verschillende soorten gedrag (bv. roken, groente eten, bewegen) of een risicofactor als overgewicht, hebben in verschillende sterktes effect op het krijgen van bepaalde ziektes (bv. hart- en vaatziekten, diabetes, bepaalde typen kanker) en dus uiteindelijk op je gezondheid*.
Gezondheid gemeten
Het RIVM brengt dit voor Nederland mooi in beeld op www.volksgezondheidenzorg.info – de site biedt onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde informatie over de volksgezondheid en zorg in Nederland. Er wordt gekeken naar ziektelast. Oftewel: de hoeveelheid gezondheidsverlies in de Nederlandse bevolking die wordt veroorzaakt door ziekten. Om ziektelast meetbaar te maken gebruikt je DALY’s (‘Disability-Adjusted Life-Years’). De DALY meet gezondheidsverlies als: het aantal jaar verloren door vroegtijdige sterfte door ziekte en de jaren geleefd met ziekte. (1)
In Nederland werd in 2015 het meeste gezondheidsverlies veroorzaakt door psychische stoornissen en hart- en vaatziekten (1). Daarnaast door aandoeningen van het bewegingsstelsel en kanker (1). Dan vraag ik me vervolgens af: wat zijn de risicofactoren van deze chronische ziekten? En wat kan ik zelf doen?
Focus op niet roken, een gezond gewicht en beweging
Met dank aan de design skills van I’m a Foodie Liesbeth Smit, geeft het onderstaande plaatje antwoord op mijn vragen. Maar liefst 13% van de ziektelast werd in 2011 toegeschreven aan roken (2)! De definitie van roken: het percentage respondenten dat de vraag “Rookt u weleens?” beantwoordt met ‘ja’ (3). Kortom, ook al rook je niet dagelijks, het is de grootste risicofactor. Daarbij was het ook nog eens het dodelijkst.
Ongeveer 5% van de ziektelast bleek toe te schrijven aan ernstig overgewicht (2). Daardoor daalde met name het aantal gezonde levensjaren. Des te meer overgewicht, des te meer verlies van gezonde jaren.
Leefstijl versus voeding
Dan volgt het meest frappante: volwassen die te weinig lichaamsbeweging hebben, te veel alcohol drinken of niet gezond eten, verliezen gemiddeld genomen minder gezondheid dan rokers en mensen die te zwaar zijn (2). ‘Te veel drinken’ is in dit onderzoek: meer dan 14 glazen per week voor vrouwen en 21 glazen voor mannen (4). Bedenk daarbij dat het advies recent is aangepast naar: drink geen alcohol of niet meer dan 1 glas per dag (5).
Voor wat betreft gezond eten bleek dat ziektelast bij de meest voorkomende chronische ziekten wordt veroorzaakt door een lage consumptie van groente, fruit en vis (niet in dit plaatje) en een te hoge inname van zout en verzadigde vetten (niet in dit plaatje). Het gaat dus, met uitzondering van verzadigde vetten, om hele producten.
Concluderend…
Mijn ervaring is dat de voedingskundige onderwerpen waar mensen zich druk over maken of mij vragen over stellen, vaak op de lange termijn niet zo relevant zijn voor hun gezondheid. Wil je echt wat aan je gezondheid doen en ben je een ‘gelegenheidsroker’, ‘sociale roker’, ‘ikrookmaar1sigaretperdag-roker’? Stop ermee! Ben je te zwaar, drink je te veel of beweeg je te weinig? Probeer daar wat aan te doen! Gezonder eten? Click eens door de I’m a Foodie website. Dan rest voor mij alleen de hoop dat mensen voortaan nog met me wil praten! 😉
*Psychische stoornissen zijn buiten beschouwing gehouden.
Bronnen
- RIVM, volksgezondheidenzorg.info > Ziektelast in DALY’s > ziektelast naar groepen van ziekten, 2015
- RIVM, volksgezondheidenzorg.info > Ziektelast in DALY’s > ziektelast naar risicofactor, 2011
- RIVM, volksgezondheidenzorg.info > Roken> Cijfers & Context>Huidige situatie: volwassenen, 2018
- RIVM, volksgezondheidenzorg.info > Alcoholgebruik>Cijfers & Context>Huidige situatie: volwassenen, 2018
- Voedingscentrum, voedingscentrum.nl > encyclopedie > alcohol, 2016
Helder artikel, dankjewel! Altijd goed af en toe de zaken weer even in proportie te zien. Aan het ‘lijstje’ met risicofactoren valt me wel iets op: hoewel obesitas op de 2e plaats staat en te weinig groente eten ‘maar’ op de 7e plaats, gaan die twee factoren wel vaak hand in hand, denk ik. Of is dat te kort door de bocht? Veel ‘groenvoer’ eten zorgt er (bij mij althans) voor, dat ik daarna minder ‘trek’ heb in andere (vaak ongezondere) dingen. Dat werkt uiteraard alleen als je groente voorop stelt, en niet pas ná die donuts denkt ‘zal ik nu ook nog een wortel nemen’…. 😉
Hoi JoAn, dank voor je bericht! Haha, goede vraag inderdaad. Al vermoed ik inderdaad dat de vraag te kort door de bocht is. 😉 Je geeft het antwoord ook zelf al: veel groente zorgt zeker voor minder trek in ander eten, dan moet je dus alleen wel veel groente eten. Laat dat nou juist erg lastig zijn voor de meeste mensen. Groetjes, Maud
Mondiaal zijn de belangrijkste risicofactoren voor ontwikkelde landen in deze volgorde: hoge bloeddruk, hoge BMI, roken, alcohol, hoog plasma glucose, hoog cholesterol, nier filtratie, hoog natrium, te lage fysieke activiteit en te lage fruitinname. Zie lancet publicatie: http://www.thelancet.com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(15)00128-2.pdf
Hoi Maud, helder artikel! Een redenering die je aandraagt lijkt alleen niet te kloppen:
“De definitie van roken: het percentage respondenten dat de vraag “Rookt u weleens?” beantwoordt met ‘ja’ (3). Kortom, ook al rook je niet dagelijks, het is de grootste risicofactor. Daarbij was het ook nog eens het dodelijkst.”
Het kan evengoed zijn dat er gradaties van effect zijn die er gezamenlijk als significant effect uitkomen terwijl de laagste gebruiksgoederen geen significant effect (of een kleinere effectsize) heeft. Ik heb de publicatie echter niet gelezen dus ik laat me graag corrigeren!
Neemt niet weg dat roken slecht is en dat je dat niet moet doen enzo 🙂